Vlees eten

In de huidige samenleving is vlees eten doodnormaal, sterker nog het is tot norm geworden. In restaurants worden de gerechten gemaakt rond een stuk vlees of vis met daarbij wat verlepte groenten en frietjes. Omdat er ook vegetariërs bestaan nemen veel restaurants wel in toenemende mate één of twee vegetarische gerechten op die vaak niet veel verder gaan dan ongeïnspireerde geitenkaassalade of een spinazietaart met geitenkaas. Doordat het eten van vlees zo normaal is en het stuk vlees op je bord in niets lijkt op echte dieren is het gemakkelijk om niet na te denken over de herkomst ervan. Wie denkt er in de winkel of in het restaurant aan de vele duurzaamheids- en ethische dilemma's die bij het eten van vlees komen kijken? Het grapje waarbij wordt gedaan alsof een kippenpootje ineens gaat huilen is dan snel gemaakt als iemand het dierenleed ter sprake brengt.

Wie echter ook maar iets verder kijkt ziet dat onze huidige omgang met vlees en de dieren waar het van gemaakt wordt tot een groot aantal ernstige morele overwegingen leidt en ons als mensen in ons diepste wezen raakt. Tegelijkertijd is dit moeilijk aan te kaarten, omdat het eten van vlees wordt gezien als een verworvenheid. Het ligt bovendien gevoelig, omdat datgene wat mensen eten raakt aan de kern van wie ze zijn: Je bent wat je eet. Maar juist daarom zou er volgens mij wél een grondige ethische discussie over op gang moeten komen.

Mensen en dieren

Mensen hebben van oudsher een sterk gevoel van verwantschap met dieren. Al in de prehistorie tekenden mensen als één van de eerste onderwerpen dieren op de muren van hun grot. Mens en dier hebben door de geschiedenis heen veel samen geleefd en ook nu nog hebben veel mensen iets met dieren. 59% van de Nederlanders is in het bezit van een huisdier. Veel van deze mensen praten tegen hun huisdieren en menen dat ook hun hond of kat een persoonlijkheid heeft. Zij zijn deel van het gezin en mensen hebben dan ook kapitalen over voor het in leven houden van hun geliefde viervoeters. Toch is het aantal vegetariërs maar 4,5%.[2] Een groot deel van de mensen maakt dus een duidelijk onderscheid tussen dieren die je wél en dieren die je niet kan eten. Terwijl we in toenemende mate weten dat varkens minstens zo intelligent, zo niet intelligenter, zijn dan honden en hun dna bovendien voor een groot deel met het onze overeen komt hebben we er geen problemen mee deze in (zeer) grote hoeveelheden te verorberen.

Het lijkt er dus op dat mensen dieren die ze kennen niet zien als geschikt voor consumptie. Het gehakt op je bord lijkt in niets op het varken waar het vanaf kwam en het is dan ook makkelijk te vergeten waar deze vandaan kwam. Zouden we deze dieren nog eten als we deze dieren eerst zouden leren kennen? Hoe leven (en sterven) deze dieren tegenwoordig eigenlijk?

Vleesproductie: Wat weten we er eigenlijk van?

De vleesindustrie houdt ervan plaatjes van dieren in de wei op hun verpakkingen te zetten en zo de consument op het verkeerde been te zetten. Meer dan 95% van alle dieren die in de supermarkt verkocht worden zijn echter opgegroeid in de bio-industrie en hebben nooit het daglicht mogen zien, behalve op weg van de stal naar de vrachtwagen die ze naar het slachthuis zou vervoeren. Ieder van deze dieren, of het nu gaat om varkens, koeien of om kippen heeft moeten lijden. In het boek 'Dieren eten' van Jonathan Saffran Foer die onderzoek heeft gedaan naar de veeindustrie zijn allerlei misstanden te lezen. Varkens leven met veel te veel in veel te kleine stallen, vleeskippen kunnen amper lopen en verkeren in permanente gewrichtspijn, legkippen wordt kunstmatig het licht ontzegd en hongerig gehouden voor lange periodes zodat ze meer eieren leggen, een groot deel van de koeien is bij bewustzijn bij de slacht, enz. Maar er worden ook regelmatig dieren gemarteld voor de lol door bijvoorbeeld zwangere varkens te slaan met een moersleutel, varkens op de grond dood te slaan als ze niet snel genoeg groeien, sigaretten uit te maken en nog veel meer. In slachthuizen vinden (in de VS) in 32% van de gevallen bewuste handelingen van wreedheid plaats op een regelmatige basis. En zelfs als het niet om doelbewuste wreedheid gaat, gaat bijvoorbeeld het verdoven van koeien zeer regelmatig mis, waardoor ze het hele slachtproces van het villen en het afzagen van de poten tot het doormidden gezaagd worden bewust mee maken. Het is dus niet de vraag óf, maar hoeveel het dier op je bord geleden heeft.

Morele keuze: Hoeveel dierenleed sta je toe voor een kort moment van genot?

Het houden, slachten en eten van dieren is nog nooit op de schaal gebeurt waarop het tegenwoordig gebeurt. Consumenten, maar ook boeren zijn het gevoel met de dieren, die uiteindelijk op het bord belanden, kwijt geraakt. Gelukkig wordt er steeds meer over bekend. De campagnes van Wakker Dier maken momenteel bijvoorbeeld met groot succes steeds meer mensen bewust van het bestaan van plofkippen. Hoe meer je weet, hoe lastiger het dilemma echter wordt. Op welk moment is het nog ethisch om weg te kijken bij de gruwelijkheden en martelpraktijken die op grote schaal in de veeindustrie voor komen? Hoe kun je nog voor jezelf verantwoorden dat je dieren eet die een miserabel leven hebben gehad, en vaak ook op een gruwelijke manier zijn gestorven, voor een paar seconden genot? Is het ok te zeggen: "Wat ik niet zie bestaat niet?" Is het "natuurlijk" om dieren te eten? Het houden van slaven werd tot in de vorige eeuw ook "natuurlijk" gevonden en gebeurde ook al zo lang de mens bestond. Maakte dat het moreel goed?

Tijd voor een publiek en politiek debat

Maar wat doe je als bewuste consument in een wereld die wordt gedomineerd door mishandeld vlees? Het is bijna onmogelijk te kiezen voor vlees dat minder heeft geleden. Als consument heb je in theorie de macht om te kiezen wat er op je bord komt, maar in de praktijk is de sociale druk vaak enorm. Zouden we hier niet ook als samenleving een streep moeten trekken? Welke rechten hebben dieren? Hoeveel leed staan we toe voor ons stukje vlees?

Ook de politiek moet een duidelijk signaal afgeven dat de huidige manier van veehouderij op alle terreinen on-ethisch en niet duurzaam is. Er moet meer gereguleerd worden en met name veel beter gehandhaafd. We geven mensen toch ook niet de mogelijkheid te kiezen voor het al dan niet houden van slaven? De meeste mensen willen wel ethisch verantwoord vlees eten of het zelfs helemaal laten staan, maar hebben hier onvoldoende mogelijkheden voor. Laten we zorgen dat deze barbaarse praktijken stoppen en mensen kunnen krijgen wat ze willen zonder te worden voorgelogen. 

Bronnen

  • Hogeschool HAS Den Bosch, Feiten en cijfers gezelschapsdierensector 2011 (2011).
  • Saffran Foer, Eating Animals (New York 2007).
  • Vegetariërsbond, (geraadpleegd op 14-08-2012).