Ecologische noodtoestand

Tielbeke heeft natuurlijk volkomen gelijk wanneer hij zegt dat de politiek de ecologische noodtoestand net zo serieus moet nemen als de coronacrisis en vandaag nog stevig moet ingrijpen. Zolang de fossiele industrie en de luchtvaart niet veranderen, zullen we de doelen van het Parijs-akkoord nooit halen. Maar met zijn stelling dat een beter milieu niet bij jezelf begint, doet hij de invloed van individuen tekort op een manier die een oplossing voor het vraagstuk hoe we de opwarming van de aarde onder de anderhalve graad houden, niet dichterbij brengt.

Letters die het woord opinie vormen
Woordbeeld opinie

Schijntegenstelling

Tielbeke lijkt individuele inzet en collectieve actie tegenover elkaar te zetten als elkaar bijna uitsluitende mechanismen. Daarmee creëert hij een schijntegenstelling. Allerlei wetenschappelijke onderzoeken, onder meer samengevat in het rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) over het beperken van de opwarming tot 1.5C, laten zien dat zowel individuele actie als collectief beleid noodzakelijk zijn voor het halen van klimaatdoelen.

Mensen die individueel actie ondernemen, ook als het niet primair uit milieuoverwegingen is (bijvoorbeeld een elektrische auto nemen omdat hij zo lekker snel optrekt, of zonnepanelen omdat het een investering met een goed rendement is), zijn meer geneigd om groene collectieve actie te steunen: een zonnepaneel op het dak vergroent ook de politiek. Als ieder van ons overmatig vlees blijft eten en voor elk bezoekje aan de supermarkt de auto pakt, zal onze bereidheid om de politiek ter verantwoording te roepen niet groter worden. En de politiek zal eerder tot stevig klimaatbeleid overgaan als ze zich gesteund weet door een achterban die het goede voorbeeld geeft.

Sleutelposities

Juist uit die interactie is hoop te putten. En die interactie gaat verder dan alleen tussen ‘politiek’ en ‘individu’. Mensen praten over hun duurzame gedrag, en steken anderen aan. Een deel van die mensen werkt bij een pensioenfonds, een bank of een oliebedrijf - misschien zelfs op een sleutelpositie. De gevoelde noodzaak bij het bedrijfsleven en de financiële sector om te verduurzamen kan daardoor groeien. Dit kan leiden tot meer toekomstbestendige investeringen die broeikasgasemissies kunnen reduceren, maar ook tot groene innovatie, wat leidt tot betere en goedkopere groene producten en meer mensen die voor dergelijke producten kiezen. Dat geeft weer ruimte aan de politiek om nog scherpere keuzes te maken.

Positieve dynamiek

Het is niet alleen individuele actie vanuit een gevoelde noodzaak om de planeet te beschermen die collectieve, politieke actie mogelijk maakt, en collectieve actie die individuele actie genereert. Gezamenlijk vormen individu en collectief, bedrijf en bank, een complex systeem dat moet veranderen willen we de doelen van Parijs halen. Die positieve dynamiek heeft de afgelopen decennia maar beperkt gewerkt, mede doordat de overheid het naliet er gebruik van te maken. De actie van welwillende burgers werd meer dan teniet gedaan door bijvoorbeeld fossiele bedrijven vrij spel te geven. Veel mensen zijn daardoor ontmoedigd geraakt en dreigen de handdoek in de ring gooien – een gevoel dat Tielbeke terecht niet vreemd is. Weliswaar schrijft Tielbeke dat zijn boektitel geen vrijbrief is om achterover te leunen, maar defaitisme ligt wel op de loer. Voor het beperken van de opwarming tot 1,5 graad is het juist van belang dat iedereen op zijn eigen manier bijdraagt. Hoe wij wonen, hoe we ons vervoeren, wat we kopen en wat we eten bepaalt net zo goed de haalbaarheid van de Parijs-doelen. Jouw kortere douche en vegetarische maaltijd zijn net zo onmisbaar als overheidsbeleid dat investeerders overtuigt over te stappen van fossiele naar duurzame energie, landbouw en infrastructuur. Echt: het heeft zin.