Wat moeten we doen als vrijheden met elkaar botsen? Moeten we de pragmatische lijn kiezen van het kabinet-Rutte, namelijk dat homo's sowieso kunnen trouwen en dat die paar weigerambtenaren dus geen probleem zijn? Of moeten we principieel zijn en stellen dat het weigeren van een huwelijksvoltrekking discriminatie is, en dus nooit kan? Waar het CDA en GroenLinks normaliter rechtlijnig redeneren, is daar juist bij dit thema geen sprake van.
Centrale waarden
Premier Balkenende hield tijdens zijn kabinetten regelmatig pleidooien voor gemeenschappelijkheid in een diverse samenleving. Hij benadrukte dat in de huidige multiculturele samenleving overeenstemming moet bestaan over centrale normen en waarden. Velen gruwden van dit pleidooi en vroegen zich publiekelijk af wie over die centrale normen en waarden zou moeten beslissen. Het antwoord was dan altijd: de wet geldt voor iedereen. Het CDA redeneert bij weigerambtenaren andersom: nu opeens geldt de wet wel in sommige gevallen, maar in andere gevallen niet.
GroenLinks maakt dezelfde beweging, maar dan in omgekeerde richting. Waar GroenLinks traditioneel oog zou hebben voor diversiteit, tegenstrijdige belangen en het individu, zou je denken dat GroenLinks kan leven met het kleine beetje diversiteit binnen het corps van ambtenaren van de burgerlijke stand. 'Vrijzinnigheid betekent dat je staat voor redelijkheid en dialoog', zo lezen we in het verkiezingsprogramma. Maar bij weigerambtenaren wijst GroenLinks opeens verbeten naar de wet als antwoord op problemen die mensen onderling zouden kunnen oplossen.
Gedachte-experiment
Een gedachte-experiment kan veel verhelderen. Stel dat Nederland geen SGP en conservatieve christenen meer kent. Er zijn in Nederland wel een handvol moslims ambtenaar bij de burgerlijke stand. Stel nu eens dat zij er net als SGP-kiezers bezwaar tegen zouden maken dat homo's met elkaar trouwen. Geert Wilders zou zijn kans niet laten lopen dit voorbeeld te gebruiken als illustratie van de islamisering van Nederland. Hij zou met een motie komen dat alle weigerambtenaren ontslagen moeten worden.
We kunnen in dit geval voorspellen wat er zou gebeuren. De gematigde, niet-principiële christenen van het CDA zouden nu vinden dat de wet boven alles gaat, en GroenLinks zou hevig verdeeld zijn. Moet de wet gehandhaafd worden, of moeten moslims gerespecteerd worden, in het besef dat hun integratie sowieso de goede kant opgaat en dit probleem een detail is binnen dat grotere proces?
Tegen deze moties
In beide gevallen moet GroenLinks tegen de motie zijn. Het gaat immers om een vraagstuk wat met dialoog in redelijkheid op te lossen is. Homo's kunnen overal trouwen, en soms zal er een ambtenaar zijn die daar bezwaren tegen heeft. De gemeente kan ervoor zorgen dat geen enkel homopaar met zo'n ambtenaar wordt geconfronteerd, en andere ambtenaren zullen deze taak graag overnemen, omdat zij wel de waarde van deze verbintenis inzien. Geen probleem dus.
Hier is geen sprake van discriminatie, maar van respect voor elkaars standpunten. Achter de rug van de weigerambtenaar kunnen we er allemaal hard om lachen. Het ergste wat homo's in deze situatie overkomt, is dat hun lijstje potentiële trouwambtenaren een of twee namen korter is dan voor hetero's. Daar krijgen we wel vrijzinnigheid en geslaagde trouwceremonies voor terug. De roze trouwplechtigheid met weigerambtenaar, die pas in Den Haag plaatsvond, zal niet bepaald feestelijk geweest zijn.