De aannames van Pels

Het belang van aannames

Wat ik mis in Pels' betoog is het belang van aannames. Een aanname is iets waarvan je stelt dat het onherroepelijk waar is. De wetenschappelijke methode is zo'n aanname en daarmee zelf geen feit; de wetenschappelijke methode is namelijk niet te bewijzen met behulp van de wetenschappelijke methode (volgens de wetenschappelijke methode zelf althans, zie deze link).

Wel gaat de wetenschappelijke methode ervan uit dat er objectieve feiten bestaan. Een voorbeeld van een feit: regenwater bevriest als het nul graden of kouder is (bij de standaardluchtdruk). Het is falsifieerbaar (oftewel: niet in steen gebeiteld), maar zolang deze falsificatie niet plaatsvindt is het de beste theorie die we hebben. Dus als we iets met regenwater willen doen bij nul graden, zullen we hier rekening mee moeten houden.

Soms zijn er extra aannames nodig; 'verwerp de nul-hypothese bij een p-waarde onder de 0,05' is een bekende uit de statistiek. Zolang onze gesprekspartners de wetenschappelijke methode en eventuele extra aannames delen, is er sprake van objectieve feiten in een debat. We kunnen hiermee een hard onderscheid maken tussen feiten ('iets dat als waar beschouwd wordt onder de wetenschappelijke methode') en aannames ('iets dat niet onder de wetenschappelijke methode valt').

Objectieve feiten

Waar Pels en ik het over eens zullen zijn is dat het vergaren van feiten bij veel zaken erg complex is. Hoe meet je dat het subsidiëren van kinderopvang goed is voor de Nederlandse economie, bijvoorbeeld? Wellicht dat er in sommige gevallen niets te vinden is wat we objectief kunnen vaststellen. Maar dat is een discussie voor een ander moment. Het gaat mij nu om een fundamenteler punt: het is in principe mogelijk om objectieve feiten in een debat te hebben. Pels vindt van niet en meent dat je feiten daarom best mag manipuleren als dat zo uitkomt. Dit acht ik in strijd met de wetenschappelijke methode.

Pels verwerpt dus kennelijk de wetenschappelijke methode. De vraag is waarom. Een mogelijkheid is dat hij een andere aanname doet, een die slecht samengaat met de wetenschappelijke methode, maar die hij belangrijker vindt. Een voorbeeld van een dergelijke aanname is 'links is goed': de linkse kernwaarden moeten altijd verdedigd worden. Wat die kernwaarden precies zijn doet er niet toe hier. Laten we 'internationale samenwerking is altijd goed' als voorbeeld nemen. Zo'n aanname botst met de wetenschappelijke methode indien er wetenschappelijk bewijs van het tegenovergestelde is.

Kun je als wetenschapper links zijn?

Dit alles roept overigens de vraag op: kun je als wetenschapper wel links zijn? Als je onder 'links' zoiets verstaat als de aanname dat 'internationale samenwerking altijd goed is', dan kan dat naar mijn mening dus niet, want dat botst met de wetenschappelijke methode. Maar kun je je als wetenschapper dan wel verbinden aan een politieke partij? Laat ik hierop het volgende zeggen: wetenschappers zijn mensen en mensen hebben bepaalde interesses (een interesse zou je kunnen zien als de aanname 'X is interessant'). Als wetenschapper kun je je daarom best verbinden aan een partij als blijkt dat je dezelfde interesses hebt als de mensen van die partij.

Het is echter maar de vraag of Pels 'links is goed' als aanname heeft. Soms vereenzelvigt hij zich met links, soms zet hij zich er juist tegen af. Het is bovendien niet precies duidelijk wat hij bedoelt met 'links', maar als hij 'links is goed' niet aanneemt dan is zo'n verduidelijking ook niet nodig. Misschien is de aanname van Pels wel 'debat is goed'. Deze aanname houdt in dat debat altijd zinvol is en Pels zinspeelt daar regelmatig op. Een dergelijke aanname botst niet per definitie met de wetenschappelijke methode. Maar, zoals Frank Hemmes al zei, zonder objectieve feiten wordt een debat 'een wedstrijd wie het hardst kan schreeuwen'. Pels vermijdt om op dit kritiekpunt in te gaan, en ik zou graag zien dat hij dit alsnog doet.

Het blijft, kortom, gissen naar de precieze aannames van Pels. Maar dat hij dat de wetenschappelijke methode verwerpt lijkt overduidelijk. Net als ieder ander mens mag hij daarvoor kiezen, natuurlijk. Ook wil ik niet eisen dat Pels zich geen wetenschapper meer noemt, want 'wetenschap' is uiteindelijk ook maar een label. Desalniettemin zou ik graag zien dat GroenLinks een alternatief wetenschappelijk instituut opricht dat wél de wetenschappelijke methode onderschrijft.