Een verslag
Liesbeth van Tongeren, Tweede Kamerlid van GroenLinks, stelde dat het standpunt van GroenLinks duidelijk is: 'geen schaliegas!' Het draagt niet bij aan de transitie naar duurzame energie die nodig is om de klimaatverandering in de hand te houden. Door de winning van schaliegas wordt het aanbod van fossiele brandstoffen alleen maar vergroot in plaats van verkleind.
'Ondanks de stop die Kamp nu heeft afgekondigd blijven we doorgaan met discussie en actie', aldus Van Tongeren, 'want van uitstel komt niet altijd afstel.' Ze riep op om de discussie met passie, overtuiging en emotie te voeren, want het gaat tenslotte niet om zomaar iets. De discussie over schaliegas maakt deel uit van een wereldwijd debat met vergaande beslissingen die impact hebben op onze toekomst en op mensen in andere werelddelen.
Coby van der Linde, werkzaam bij het Clingendael International Energy Program (CIEP), belichtte het schaliegasdebat vanuit het internationale energievoorzieningsperspectief. Door de winning van schaliegas in de Verenigde Staten (VS), is de economie van het land veranderd. Van een energie importerend land zijn de VS een energie exporterend land geworden, met gevolgen in de rest van de wereld.
In veel landen wordt (schalie)gas overigens veel 'groener' beoordeeld dan in Europa. De overgang van kolencentrales naar gascentrales in China bijvoorbeeld, ingegeven door een noodzakelijke verbetering van de luchtkwaliteit, zorgt ook voor een daling van de CO2-uitstoot. In Azië wordt de overgang naar schaliegas daarom gezien als een 'groene revolutie'.
René Peters, gastechnoloog bij onderzoeksorganisatie TNO, vertelde dat schaliegas over de hele wereld aanwezig is en ook op veel plaatsen al wordt aangeboord. Of we dan in Nederland wel of niet een paar putjes gaan boren, maakt niet zo heel veel uit. Het voordeel van schaliegas is dat het voor een democratisering van energiegebruik in de wereld zou kunnen zorgen. Zuid-Amerika en Zuid-Afrika bijvoorbeeld zouden door schaliegas minder afhankelijk van het Midden-Oosten worden. Polen en Oekraïne willen het gebruiken om minder afhankelijk van Rusland te worden.
Waarom zouden proefboringen van schaliegas nodig zijn? Je zou het kunnen zien als start van grootschalige winning, maar je zou het ook kunnen zien als onderdeel van het zoekproces naar schaliegas en de beoordeling van risico's. De proefboringen zijn nodig voor de discussie over nut en noodzaak: is er genoeg, wat zijn kosten en kunnen we het veilig produceren?
Geert Ritsema, campagneleider bij Milieudefensie, stelde dat het besluit van minister Kamp om de proefboringen naar schaliegas uit te stellen een groot succes is voor zijn organisatie en GroenLinks. Het eerdere automatisme dat gas onder de grond gewonnen en benut moet worden, staat nu ter discussie. De discussie is echter nog wel beperkt, want het gaat meestal alleen over lokale risico's zoals vervuiling van het grondwater en aardbevingen. Dit zou verbreed moeten worden naar klimaat en duurzaamheid.
Het dilemma ´gas of kolen´ dat ons voorgehouden wordt, klopt niet. Het gaat om de keuze tussen fossiele brandstoffen of duurzame energie. En schaliegas past niet bij de roadmap naar duurzame energie. Schaliegas is niet schoner dan kolen, omdat er methaan vrijkomt bij de winning. Bovendien zal schaliegas niet automatisch kolen uit de markt duwen; dat betekent dat we er gewoon een extra fossiele brandstof bij krijgen.
Jan Paul van Soest, energiedeskundige bij de coöperatie De Gemeynt, belichtte de discussie die rond schaliegas gevoerd wordt van bovenaf. In de schaliegasdiscussie zie je namelijk aan beide kanten, voor en tegen, de zogenaamde alarmisten. Waar de machten en krachten in de discussie uiteindelijk liggen is niet duidelijk. Dat betekent dat niet te voorspellen is hoe het debat in de toekomst gaat verlopen.
Jan Paul's advies aan GroenLinks is dan ook dat het verstandig zou zijn als de partij zich voorbereidde op de mogelijkheid om in een onderhandelingspositie terecht te komen. De partij zou na moeten denken over de nodige maatregelen en interventies om de discussie zo bij te kunnen sturen naar een resultaat dat beter bij GroenLinks past. 'Of blijf je als GroenLinks liever op de positie van 'never-nooit-niet' zitten?'
De discussie na de verhalen van de sprekers ging onder andere over het punt of schaliegas een bruikbare 'tussenstap' zou kunnen zijn in de transitie naar duurzame energie. In het energieakkoord is een aandeel van 14% duurzame energie afgesproken voor 2020.
Dat betekent dat in 2020 nog altijd 86% van de energie wordt opgewekt door fossiele brandstoffen. Welke mix van fossiel hebben we dan nodig? Kun je dan niet beter (schalie)gas gebruiken in plaats van kolen? Of bemoeien we ons dan helemaal niet met die 86% en focussen we helemaal op het duurzame deel? Je zou de discussie ook om kunnen draaien. Eerst moeten we bepalen hoe we de transitie kunnen maken naar duurzame energie, om daarna pas te bekijken of we daar schaliegas bij nodig hebben.
Coby van der Linde merkte op dat het toch nog wel even duurt voor schaliegas echt gewonnen kan worden. 'Tegen die tijd zie je dan wel of je schaliegas nodig hebt.' Overigens is schaliegaswinning nog nergens winstgevend, ook niet in de VS.
Verder kwam aan de orde dat de financiering van onderzoek naar alternatieve manieren van energie opwekken een ongelijk speelveld is. Waarom is er wel geld voor proefboringen van schaliegas, maar niet voor bijvoorbeeld proeven met geothermie? Volgens Liesbeth heeft dat te maken met gewoontes waar mensen, en dus ook politici, in blijven hangen. 'We houden niet van verandering, en zien ook dat wet- en regelgeving daar niet op is ingericht.'