Onderzoek naar Europese groene partijen
Alle deelnemende Europese groene partijen aan mijn onderzoek hebben een gedeelde visie voor het economisch systeem: maximaal welzijn voor huidige en toekomstige generaties binnen de grenzen van onze planeet. De verschillen worden zichtbaar wanneer je inzoomt op de economische transformaties die zij nodig achten om deze visie te bereiken.
Om de verschillende ideeën te achterhalen heb ik stellingen voorgelegd aan meerdere partijleden van twaalf West-Europese groene partijen (1), die zij moesten rangschikken van ‘belangrijk’ naar ‘minder belangrijk’. Na een statistische analyse van de gerangschikte stellingen kwamen drie voorstellen voor economische transformaties naar voren. Daarnaast zijn veertien diepte-interviews gehouden met partijleden van vijf van deze partijen (2) om inzicht te krijgen in de strategieën die zij gebruiken om de door hen voorgestelde transformaties voor elkaar te krijgen.
De voorstellen voor de transformatie van het economische systeem
1: Naar brede welvaart binnen ecologische grenzen
Leden van GroenLinks, Groen uit België, de Zweedse Groenen, de Rood-Groene Alliantie en het Alternatief uit Denemarken, de Zwitserse groenen en de Finse Groenen willen het economische systeem zo transformeren dat welvaart losgekoppeld wordt van economische groei. Door op nieuwe manieren brede welvaart te meten, selectief groene sectoren te laten groeien en vervuilende sectoren te laten krimpen kan het economische systeem weer binnen de grenzen van de planeet gaan opereren.
Daarnaast zetten zij in op het aanpakken van inkomensongelijkheid om het welzijn van alle mensen te maximaliseren binnen de duurzaamheidstransformatie. Wanneer de focus wordt verlegd op welvaarts- en duurzaamheidsindicatoren is economische groei een minder relevante factor. De partijleden zijn hiermee dus agnostisch over het groeivraagstuk en stellen daarom ook niet dat het noodzakelijk is om het economische systeem te krimpen.
Dit vereist een herstructurering van de markt door een sterke overheid, met strikte sturing op het bedrijfsleven. Hierbij is er minder aandacht voor het beïnvloeden van consumentengedrag.
2: Voorbij het systeem van groei
Leden van Partij voor de Dieren, de Spaanse Groenen, Ecolo uit België, de Rood-Groene Alliantie uit Denemarken en Europa Ecologie uit Frankrijk denken in grote lijnen hetzelfde als bovengenoemde transformatie. Zij problematiseren echter economische groei in verdere mate. Zij stellen namelijk dat de economie in de nabije toekomst moet krimpen om binnen de grenzen van de planeet te kunnen blijven. Hiermee verwerpen zij het idee dat economische groei nodig is voor een stabiel economisch systeem.
Naast een herstructurering van de markt door een sterke overheid is het van belang om een culturele transformatie te bewerkstelligen. Dit houdt in dat overheden normen promoten die een duurzame manier van leven ondersteunen. Het aanmoedigen van overconsumptie moet plaats maken voor het vinden van geluk met begrensde consumptie.
3: Het vergroenen van de economie
De derde voorgestelde economische transformatie komt alleen van de Duitse Groenen en wijkt af van de andere twee transformaties door een sterke focus op het vergroenen van de meest vervuilende sectoren. Dit gaat veelal in samenwerking met de private sector, wat duidt op een correctie van de markt en geen herstructurering. Hiervoor is een sterke overheid nodig die hierop aanstuurt en uiteindelijk de sectoren verbiedt of corrigeert die niet weten te vergroenen.
Daarbij geldt het uitgangspunt dat economische groei verenigbaar is met duurzaamheid. Door middel van technologische innovatie kan economische groei volledig worden losgekoppeld van de uitstoot van broeikasgassen. Economische groei is nodig om vervuilende sectoren te laten innoveren en vergroenen. Krimp van de economie zal hierop in de ogen van de Duitse Groenen een averechts effect hebben.
Door deze sterke focus op industriepolitiek en sectorale innovatie is er minder aandacht voor het sturen van consumentengedrag of het veranderen van sociale normen.
Economische transformaties in theorie
Het is interessant om een uitstapje te maken naar de theorie over economische transformaties. Binnen de wetenschappelijke literatuur worden verschillende voorstellen gedaan voor economische transformaties in de richting van duurzaamheid. Grofweg vallen deze voorstellen onder twee grotere discoursen: ‘pro-growth’ en ‘post-growth’. Eerstgenoemde discours opereert binnen het huidige kapitalistische economische systeem, voorstellen onder het post-growth discours zijn radicaler en stellen economische systemen voor die hieraan voorbijgaan.
Reacties
06 september 21
Robert
Definitie economische groei
Wel had ik als econoom nog een vraag: welke definitie hanteer je precies voor 'economische groei'? Ik kreeg de indruk dat je er mee doelt op bbp-groei. Klopt dat?
Ik vraag het omdat ik als econoom bij groei denk aan groei van de welvaart. Dat is een veel breder concept dan het bbp, waaronder ook bijv. het milieu en vrije tijd vallen.
Bij gebrek aan beter is het bbp lang als indicator voor welvaart gebruikt, maar iedere econoom zal direct beamen dat die indicator ernstig tekort schiet.
Het maakt wat mij betreft een groot verschil of mensen pleiten voor degrowth in termen van bbp-groei (dat lijkt me vrijwel onvermijdelijk als we de opwarming van de aarde snel willen afremmen) of in termen van welvaart (zou zomaar kunnen dat die juist stijgt door klimaatbeleid, zeker in NL. Zie bijv. https://esb.nu/esb/20062594/welvaartsgroei-blijft-sinds-1950-achter-bij-de-economische-groei).
10 september 21
Julie Bos
Definitie economische groei