Het valt te betwisten of die afstand overbrugd kan worden als de politiek burgers meer betrekt bij, of meer zeggenschap geeft over de besluitvorming. Plannen voor verdergaande democratisering kunnen averechtse gevolgen hebben. Het kan ertoe leiden dat de kloof alleen maar manifester wordt. Grote aantallen burgers lijken vooral behoefte te hebben aan daadkracht en actie. Sociologisch onderzoek toonde aan dat het verlangen naar een krachtige overheid steeds groter wordt.
De roep om orde in het land te herstellen is de laatste jaren luider gaan klinken (Houtman et al 2008). Dat verklaart het succes van politici en politieke partijen met een autoritaristische agenda. Niet voor niks heeft het nieuwe kabinet Rutte/Verhagen deze agenda tot één van de speerpunten gemaakt.
Het lijkt erop dat politiek en overheid de oplossing ter overbrugging van de kloof het beste kunnen zoeken in sterker leiderschap, daadkrachtig beleid en het naleven van (realistische) beloften. Een recente studie van het Sociaal Cultureel Planbureau bekrachtigde het beeld dat Nederlanders meer behoefte hebben aan sterke leiders (Bijl et al 2009). De talrijke voorstellen voor aanpassingen aan het democratische stelsel die in het publieke debat worden geopperd, voorzien niet in die behoefte.
Eén voorstel vormt hierop de uitzondering, namelijk het voorstel voor direct gekozen bestuurders. Het mandaat van direct gekozen burgemeesters of premiers is namelijk sterker dan dat van indirect gekozen bestuurders. Het is dan meer gelegitimeerd om bevoegdheden van bestuurders uit te breiden en om daadkrachtiger te kunnen optreden. Wanneer dit naar ontevredenheid gebeurt, zullen burgers in het vervolg een andere bestuurder kiezen. Dat is het zelfzuiverende vermogen van een goed werkende democratie.
Aan een ieder die de kloof tussen burger en politiek wil herstellen door 'het stelsel op de schop' te nemen, wil ik benadrukken dat de politieke spelregels misschien wel enig gewicht in de schaal leggen, maar dat het gedrag van de spelers uiteindelijk de doorslag geeft. Bezint, eer gij begint!
Dit is een samenvatting van een bijdrage aan een discussie die de Wiardi Beckman Stichting is gestart over democratisering.