Ze maken de verhalen zichtbaar die zich achter de morsige gevels verbergen, stichten buurtuniversiteiten, duwen tegen het weerbarstige plafond voor vrouwen en migranten, ontwerpen kringlopen om kwaliteit en geld voor de buurt te behouden: in Rotterdam Zuid barst het van de actievelingen die er alles aan doen om hun stadsdeel te verbeteren. Ze zijn trots op Rotterdam Zuid en hebben een broertje dood aan het beeld van Zuid als ‘achterstandsgebied’, ‘afvalputje’ of banlieue van Nederland.
Het valt niet te ontkennen dat Zuid op veel probleemlijstjes prijkt: werkloosheid, armoede, schooluitval enzovoort. Maar van negatieve verhalen is nog nooit iemand beter geworden. De Helling, het tijdschrift van het wetenschappelijk bureau van GroenLinks, trok Zuid in en ontdekte dat aandacht en vertrouwen veel beter helpen om mensen weer op hun voeten te zetten dan controle, wantrouwen of grote programma’s die sociale woningen slopen of (inkomens)eisen te stellen aan nieuwe buurtbewoners. Die jagen arme mensen de buurt uit, maar helpen ze niet vooruit.
Wat Rotterdam Zuid nodig heeft is erkenning, gezien worden, gehoor vinden. De doorgaans vluchtige politieke blik en de cijfermatige, economistische benadering van beleidsmakers blijkt verre van voldoende om tegemoet te komen aan een diepgaand gevoel van teleurstelling en afwijzing bij mensen aan de onderkant van de Nederlandse samenleving. Dat vraagt een langdurige inzet, waarin soms moeizaam vertrouwen wordt hersteld.
Verzoening
Democratie begint daar waar mensen hun stem laten horen in het vertrouwen dat ze gehoord worden. Dat is altijd een strijd, want mensen vertrouwen toch in de eerste plaats op hun eigen groep, soort of clan. De democratie in Athene was alleen voor vrije mannen: vrouwen, buitenlanders en slaven hadden niets te zeggen.
De bestorming van de Bastille, het vrouwenkiesrecht, de eis van one man one vote in Zuid-Afrika onder de apartheid: allemaal voorbeelden van een strijd om een stem, een strijd voor meer democratie. Daarbij ging en gaat het uiteindelijk om niets minder dan verzoening, want een democratie waarin mensen gezamenlijk over hun toekomst beslissen kan alleen functioneren wanneer sprake is van wederzijds vertrouwen. Aan de macht komen is niet genoeg.
De burgers en professionals die zich hiervoor inzetten verdienen steun. In de vorm van (politieke) aandacht voor hun werk, in de vorm van geld en beleidsmatige ondersteuning. Dit vraagt om een andere houding van beleidsmakers. Niet een waarbij dadendrang en eigen profilering voorop staan, maar waarbij politici en beleidsmakers aanvaarden dat ze niet altijd alleen maar deel van de oplossing zijn, maar ook regelmatig deel van het probleem.
We hebben politici nodig die mensen uitnodigen om hun verhaal te vertellen in plaats van hun eigen slogans te verkondigen. We hebben politici nodig zonder grote plannen, die initiatieven van burgers helpen realiseren. We hebben een politieke cultuur nodig, waarin mensen van verschillende bevolkingsgroepen mee kunnen beslissen over de toekomst. Wie vertrouwen wil, moet eerst vertrouwen geven.
Dit artikel verscheen op 13 augustus in het Algemeen Dagblad.
Het zomernummer van tijdschrift de Helling is gewijd aan Rotterdam Zuid: Trots op Zuid.