Volgens The Economist zijn er in de EU de afgelopen tien jaar 18 miljoen banen meer bij gekomen dan er verloren gingen. In Nederland heeft de snelle groei van de handel met China de afgelopen jaren 23.000 extra banen opgeleverd. De goedkope Chinese producten geven daarbij de Nederlandse huishoudens gemiddeld 300 euro per jaar extra koopkracht.

Nederland plukt de vruchten van de economische globalisering.

Maar onze toegenomen welvaart wordt niet eerlijk verdeeld. Het aandeel van de lonen in het nationale inkomen daalt, terwijl de winsten van bedrijven stijgen. Uit onderzoek van de Volkskrant blijkt dat de salariskloof tussen topbestuurders en werknemers in een kwarteeuw is verdrievoudigd.

Hoewel de internationale handel per saldo meer banen oplevert, lopen laag opgeleiden eerder de kans tijdelijk hun baan te verliezen. De armoede onder werklozen en mensen met tijdelijke banen neemt toe. 400.000 kinderen groeien op in armoede en ongeveer 150.000 huishoudens kampen met problematische schulden.

Januskop

Onze sterke economie heeft een januskop. Tegenover een welvarende groep insiders op de arbeidsmarkt staat een uitdijende groep outsiders, die nauwelijks toegang heeft tot vast werk en tot onze gezamenlijke rijkdom. De kansarmoede concentreert zich onder laagopgeleide jongeren en ouderen, vrouwen en arbeidsgehandicapten.

Zij hebben weinig profijt van de huidige verzorgingsstaat en verdienen meer dan uitzichtloze flexcontracten of een karige uitkering. Bovendien komt de betaalbaarheid van de publieke voorzieningen in het nauw als de arbeidsparticipatie niet toeneemt en de welvaart niet gelijkmatiger wordt gespreid. Anders dan christelijke politici misschien zouden wensen, zullen er geen wezenlijke veranderingen optreden in ons geboorte- en sterftecijfer.

De vergrijzing laat het niet toe mensen aan de kant te laten staan. Dit dwingt tot hervormingen.

Maar het kabinet Balkenende IV doet hier niet aan. De veronderstelling is dat mensen lijden aan hervormingsangst. Dat is een verkeerde diagnose. De hervormingen van de afgelopen jaren joegen mensen angst aan omdat deze niet leidden tot een eerlijker spreiding van welvaart en de vermindering van sociale tegenstellingen.

Eerder leken de hervormingen de bestaande ongelijke verdeling van kansen en inkomen te bestendigen.

Moderne solidariteit

Hervormingen moeten ten dienste staan van moderne solidariteit. Daarvoor is progressieve politiek onontbeerlijk. Er is veel te zeggen voor het plan van de PvdA om in één regeling de gemeenten verantwoordelijk te maken voor het arbeidsmarktbeleid, voor mensen die nu in de bureaucratische molen van de sociale zekerheid worden vermalen.

Maak van kinderopvang en levensloopregeling nieuwe kroonjuwelen. Maar er is veel meer nodig, want aan het verminderen van de bureaucratie rondom de arbeidsbemiddeling wordt al sinds de jaren tachtig gesleuteld.

Bij haar aantreden riep PvdA-fractievoorzitter Mariëtte Hamer de WAO, het ontslagrecht en de AOW uit tot haar kroonjuwelen. Zij lijkt zich daarmee op te maken voor de verdediging van de oude verzorgingsstaat, en vergeet dat we een nieuwe nodig hebben.

Haar doffe kroonjuwelen dragen onvoldoende bij aan het ideaal dat sociale regelingen mensen moeten helpen om vooruit te komen in het leven. Het lukt niet om gedeeltelijk arbeidsongeschikten of jonge arbeidsgehandicapten werk te bieden.

Poetsbeurt

De PvdA maakt terecht bezwaar tegen de dreiging jonggehandicapten te korten op hun uitkering. Tegelijkertijd is invoering van een quotum voor arbeidsgehandicapten voor werkgevers nog altijd – onterecht – taboe.

Het ontslagrecht laat een oneerlijke tweedeling op de arbeidsmarkt in stand tussen mensen met vaste contracten en outsiders met flexcontracten. In hen wordt niet geïnvesteerd door werkgevers. Zij maken weinig kans op promotie. Waarom zou progressief links niet het voortouw nemen in een solidaire regeling die ook outsiders kansen biedt en waarin werkzekerheid belangrijker wordt dan dezelfde baan voor het leven.

Ook bij de AOW heerst behoudzucht, met het gevaar dat een volgend kabinet de AOW-leeftijd in één klap verhoogt tot 67 jaar. Waarom niet het AOW-recht verbinden aan een vaste arbeidsduur van bijvoorbeeld 40 jaar? Dan kunnen bevoorrechte hoogopgeleide werknemers rustig tot hun 67ste doorwerken, maar kan de laaggeschoolde werknemer, die jong begon met werken - wel eerder met pensioen.

De kroonjuwelen verdienen een flinke poetsbeurt en we hebben nieuwe nodig. De kinderopvang zou zo’n nieuw juweel moeten zijn. Het geeft vrouwen meer kansen op werk en het is goed voor de ontwikkeling van hun kinderen.

Levensloopregeling

Het is treurig dat de PvdA in het kabinet de poot stijf houdt bij het ontslagrecht, maar akkoord gaat met bezuinigingen op de kinderopvang. En wat te denken van de levensloopregeling?

Een karige regeling die vooral door bevoorrechte werknemers wordt gebruikt om te sparen voor vervroegd pensioen. Als dat een toegankelijke leenregeling wordt, dan kunnen grote groepen mensen scholing, zorg en werk combineren.

Linkse partijen moeten beducht zijn voor de strategie van de jaren tachtig. Toen verzette links zich tegen alle hervormingen van Lubbers, zonder succes en zonder een alternatief te bieden. De SP keert terug naar dat verleden en de PvdA dreigt haar uit electorale angst te volgen. Wij roepen de PvdA op om onze progressieve partner te zijn om van Nederland in de toekomst een socialer land te maken.

Het is toch ‘sterft’ en niet ‘leeft, gij oude vormen en gedachten’?

Verschenen in de Volkskrant, 28 mei 2008.