Over drijfveren, helden en inspiratiebronnen

De verpletterende geboorte van Venus in Uffizi

"Misschien ben ik duizend kilometer te noordelijk geboren. Ik ga graag naar Italië op vakantie, wandelen door de natuur en oude authentieke dorpen bezoeken. Toen ik lang geleden voor het eerst in Italië kwam, had ik alleen maar vooroordelen: dat het corrupt was en slecht georganiseerd. Er bleek ook een andere waarheid. Toen ik de trein van Sicilië nam naar Nederland reed die perfect op tijd, maar toen we de Nederlandse grens passeerden liepen we direct vertraging op. Ook na de aardbeving in Assisi werd alles puntgaaf gerestaureerd. Het gevoel voor cultuur is daar enorm.

Ik houd van Florence omdat je daar de Europese historie terugziet. Van de klassieke Griekse koppen via de Romeinen naar de Medici. Als je door het Uffizimuseum loopt zie je eerst heel veel Madonnas met kind afgebeeld - en dan plotseling beland je in een museumzaal waar de geboorte van Venus hangt. Die omslag in schilderen, dat moet totaal verpletterend geweest zijn in die tijd. Het was de bevrijding van de geest. Ik voel heel sterk dat het verleden te maken heeft met de toekomst."

Geen vijf jaar gezeik

"Ik lees niet zoveel. Ik heb veel geld uitgegeven aan een hele goede muziekinstallatie. Van klassieke muziek ben ik een groot liefhebber. Schubert, maar ook barokmuziek - Händel, Bach. Ik woon met drie andere gezinnen in een pand, in een gezamenlijke woonvorm. Daar deel ik veel mee. Een oude stadsboerderij, het is de mooiste woonplek die je kunt bedenken. Ik ben techneut, heb gestudeerd in Delft. Wat leuk is aan een technische studie is dat je leert om concrete vraagstukken op te lossen: alles is een project.

Je begint ergens aan en maakt het af en dan is er iets. De binnenstad van Delft autovrij maken, bijvoorbeeld. Dat plan had ik al bedacht voordat ik daar wethouder was. Pas zes jaar na mijn wethouderschap was het volledig uitgevoerd. Ik houd van die concreetheid. Van de knikkers. Die vind ik belangrijker dan het spel. In de politiek kan ik feitelijk dingen veranderen. Dingen die daadwerkelijk bijdragen aan een beter functionerende, duurzamer, samenleving. Ik zit nu anderhalf jaar in de kamer en ik geef toe dat ik moeite had om een rol te vinden in deze omgeving. Ik houd me het liefst bezig met producten: een goed voorbeeld is de Wet Mooi Nederland. Die moet 12 september klaar zijn. Dan is er weer een project af.

Er ligt een slechte wet van Bleker, maar ook de huidige natuurwetgeving is niet goed. Natuurwetgeving houdt nu geen projecten tegen - maar vertraagt deze alleen maar. Ik vind dat het duidelijk moet: als er iets gebouwd kan worden, dan kan er iets gebouwd worden. Of omgekeerd, maar dan moet dat ook direct duidelijk zijn. Geen vijf jaar gezeik over elk project. Onze nieuwe wet moet die kwaliteit hebben. Ik wil een acht, geen matige voldoende."

"Slow politics" vs. "politiekje spelen"

"Daarom ben ik misschien wel meer bestuurder dan politicus. Als je echt iets wil veranderen, maar dan ook echt, dan heb je te maken met de weerbarstigheid van de feitelijke werkelijkheid. Die werkelijkheid is alleen maar te veranderen wanneer je op heel veel dingen let. Heel veel dingen die fout gaan met regelgeving komen niet voort uit verkeerde bedoelingen, maar uit ongewenste neveneffecten. Het zit 'm in de details.

Het hoogste orgaan van dit land is de Tweede Kamer. Ik zou de Kamer heel anders willen zien functioneren. Maar is dat een reden om er niet in te zitten? Nee. Ik wil - en ik hoop dat het een beetje opvalt - dat ik in een aantal opzichten er anders inzit dan gebruikelijk is voor kamerleden. Ik ben geen kampioen aanleveren van mondelinge of schriftelijke vragen en ik zeg het ook als een bewindspersoon een goed antwoord geeft. Ik ben van de slow politics. De kamer houdt zichzelf teveel gevangen in een cultuur van wat ik weleens noem "politiekje spelen". Maar wij zitten hier om het land te besturen! Wij zijn er voor om te zorgen dat er een effectief overheidsbeleid is op basis van goede wetten. En voor de controle op de uitvoering daarvan.

Het lijkt alsof moderne volksvertegenwoordiging gedefinieerd wordt als de rol van het uitvergroten en verwoorden van het sentiment "van het volk". Ik ben het daarmee volstrekt oneens. Het is de bijl aan de wortel van ons democratisch stelsel. De handicap van mijn benadering is dat die moeilijk aansluiting vindt bij de mediacratie. De lengte van de duur van het debat is omgekeerd evenredig met de hoeveelheid geld die er mee gemoeid is.

Als je ziet hoeveel tijd de kamer heeft besteed aan debatten over de bankencrisis - dan wordt er een groot deel van de tijd gesproken over bonussen, terwijl dat een vraagstuk is van ondergeschikt belang. Het vormt slechts een fractie van het geld dat we aan de banken hebben besteed."

"Charlie Aptroot is een echte idealist"

"Een sympathieke film vond ik Le Fabuleux Destin d'Amélie Poulin. Amélie trekt haar zure vader uit een vast patroon. En ik heb genoten van Alles van Waarde, van Frans Bromet. Ik had een cynische analyse verwacht. Maar ik heb juist ontzettend gelachen. En de documentaire blijft subtiel, laat twee kanten zien. Misschien heb ik daarom wel zo'n hekel aan idealen. Daar zit altijd iets dogmatisch in, iets onbespreekbaars. Ik blijf nieuwsgierig naar de achterkant van mijn eigen gelijk. Profileren op ideologie heeft zijn kwalijke kanten.

Neem nou dat 130 rijden op de snelweg. Charlie Aptroot van de VVD heeft zijn tijd besteed aan een non-probleem. Hoe komt dat? Aptroot handelt vanuit een ideologie. En wij doen daar aan mee: in ons verkiezingsprogramma willen de maximumsnelheid weer omlaag brengen. Als je niet oppast dan zijn wij weer heel veel tijd bezig om ideeël iets ideeëls te bestrijden. Alle statistieken tonen aan dat binnen de bebouwde kom de meeste ongelukken gebeuren. Gekscherend zeg ik wel eens: sluit dan een deal met de VVD, zij 130 op de snelweg, krijgen wij een verlaging van de maximumsnelheid naar 40 in de bebouwde kom.

Pragmatisch ben ik. Ik wil helemaal geen idealist zijn. Idealen hebben een negatieve bijsmaak voor mij: iets willen omdat je dat nu eenmaal wilt. Omdat je een bepaald concept hebt van hoe de wereld in elkaar steekt. Idealisme zit dicht bij alle andere -ismen. Aptroot is een echte idealist, want hij streeft iets na waarvan hij niet de vraag stelt wat de relevantie is. Als GroenLinks niet bestond zou ik het morgen weer uitvinden. De kern voor mij is dat we niet idealistisch zijn, maar proberen ons te blijven afvragen wat er goed gaat en fout gaat in deze wereld en wel degelijk proberen objectieve waarheden in de gaten te houden en oplossingen inhoudelijk te blijven beoordelen. Er is een echte wereld waarin meer of minder honger is, of minder zeespiegelstijging, of meer oorlog."

We moeten iets delen om verder te komen

"De geldigheid van het verlichtingsideaal is beperkt. Wij zetten individualisme op een voetstuk. Dat leidt ook tot subjectivisme: dat het alleen maar om je eigen gevoel draait, dat de werkelijkheid niet meer bestaat. Dat is het rechtstreeks gevolg van het "doorschieten" van het individuele verlichtingsideaal! Bas Heijne wijst bijvoorbeeld op het fenomeen dat in onze maatschappij de werkelijkheid vervangen wordt door de individuele beleving daarvan: mijn werkelijkheid is mijn referentiekader. Ik vind dat een heel gevaarlijke ontwikkeling.

Wij vonden en vinden dat individuele autonomie heilig is - althans in het westen. Ook GroenLinks heeft dat sterk in zich. We moeten vaststellen dat het eindeloze streven naar autonomie ook leidt tot het wegslaan van gemeenschapszin. Nu ben ik geen pessimist, maar het ideaal van de individuele autonomie wordt steeds meer een probleem voor het leefbaar houden en duurzamer maken van onze samenleving."

Wij zijn de overheid zelf

"Voor een verandering in milieubewustzijn moet je de tijd nemen. Als je een mentaliteit wil veranderen moet je daar dertig jaar voor uittrekken. Net als bij roken: het aantal rokers is enorm gedaald. Toen mijn vader vijftien was rookten alle jongens, nu is er een rookverbod in cafés. Overheid mag wel maatregelen nemen, maar ik ga niemand verbieden om auto te rijden. De individuele keuze om in SUV te rijden mag echter niet ten koste gaan van samenleving in geheel. Klimaatverandering staat vast. Je bent het collectief om collectief afspraken te maken. We hebben het vaak over de overheid als eigenstandige moloch maar we zijn het allemaal samen."