Het college voor zorgverzekeringen heeft met haar concept advies over vergoeding van dure medicijnen de gezondheidsdiscussie op scherp gezet. In verschillende columns, maar ook vanuit de kant van enkele politieke partijen, wordt gesteld dat de gezondheidskosten onhoudbaar zijn en er dus ethische keuzes gemaakt moeten worden. Maar weinigen kijken nauwgezet naar de oorzaken van de kosten en met name de rol van de farmaceutische industrie.
Het verhaal is redelijk bekend. Vereenvoudigd gesteld: onze samenleving vergrijsd, we worden ouder, de [technologische] kennis neemt toe, dus de kosten vliegen uit de bocht. Die stijging wordt echter ook veroorzaakt door de ondoelmatigheid van het gezondheidssector, het patentsysteem en het winstoogmerk[shareholder value] van de farmaceutische industrie.
Het gezondheidssysteem zoals nu in Nederland georganiseerd kent de nodige mankementen. Recente berichten over ondoelmatig gebruik van peperdure apparatuur, onnodige doorverwijzingen, no shows, te hoge kosten door doorgeslagen fusiebeleid. Er valt nog genoeg te verbeteren. Het patentsysteem zorgt voor onnodige prijsopdrijving van producten. Patenten hebben een looptijd van 15 tot 20 jaar afhankelijk van het product en de markt. Producten die vrijvallen uit hun patent, blijken tot wel 80% in prijs te kunnen dalen. Alleen dat gegeven moet menig politicus toch de wenkbrauwen doen fronsen en zich afvragen of de enorme marge op het product voor die lange periode wel gerechtvaardigd is.
Vanuit de farmaceutische industrie, wordt regelmatig beargumenteerd dat dergelijke marges nodig zijn om de kosten van R&D af te dekken. Maar uit de financial statements van de farmaceutische bedrijven is dat niet op te maken. In tegendeel. De farmaceutische industrie beperkt zich in haar R&D meer en meer tot producten die goed verkopen met een significante marge. De moeilijke producten laten ze meer en meer links liggen.
Ik heb het jaarverslag van GlaxoSmithKline (GSK) van 2010 erbij gepakt, waarin ook resultaten van voorgaande jaren zijn terug te vinden (recentere verslagen niet direct kunnen vinden). Alle gegevens kunt u terugvinden in deze Excel sheet. (De link werkt helaas niet meer, red.)
Winst- en verliesrekening
Het eerste wat opvalt is dat de post van Research & Development niet een onafhankelijke factor is maar budgetgestuurd die gerelateerd is aan de omzet (iets wat ook in de doelstellingen van GSK staat). GSK heeft als doel +/- 14% van haar omzet aan R&D te besteden. Verkoop en administratie kosten liggen veel hoger op 45,97% van de omzet. Een aanzienlijk bedrag. In 2010 is het netto resultaat van GSK zwaar gedaald door enerzijds de inzakkende markt maar ook door juridische kosten van maar liefst 4 miljard Pond. Daardoor viel het netto resultaat terug naar 6,53% van de omzet waar in voorgaande jaren nog 17,6% en 17,01% aan resultaat werd geboekt. Omdat dit een eenmalige uitgave is (afkoop) zullen de resultaten van 2011 en 2012 ongetwijfeld verbetert zijn. Dat is ook te zien aan de Earnings per Share. In 2006 nog op 95,5 pence per share, naar 121,2 in 2009. In 2010 in terugval door de hoge juridische kosten naar 53,9 pence.
Het voornaamste resultaat wordt geboekt in de VS en in Europa. Het operationele resultaat in de VS en EU (65,94% - 57,18) ligt hoger dan in de overige markten (35,74%) en iets hoger dan de Pacific (55,77%). Omdat de jaarrekening niet volledig is uitgesplitst naar continent valt moeilijk te achterhalen waar het verschil vandaan komt. Maar Operationele resultaten van meer dan 50% zijn zondermeer hoog te noemen. Het 3 jarig gemiddelde van de gehele groep bedroeg 22,72%. Veel opbrengst dus voor GSK in de VS, EU en Pacific. Ook op de HIV-producten worden dergelijke hoge bruto marges gerealiseerd. In 2010 54,69% en 2009 66,73%. De daling komt door de invoer van de hervormingen in de VS.
Balans
Het Resultaat op vermogen (ROE) bedraagt 19,1%. En het resultaat op bezittingen (ROTA) 7,5%. De marge op Sales 11,1%. Voor voorgaande jaren waren de resultaten beduidend beter. Ook hier werkt het verlies van 4 miljard aan juridische kosten in 2010 door in de cijfers. Maar toch ontbreekt het GSK niet aan liquiditeit (Current Ratio=1,25). Een goed resultaat voor GSK.
Het gaat dus niet bepaald slecht met GSK. Integendeel. Dit bedrijf draait uitstekend en maakt behoorlijke resultaten, ondanks de tegenvallers in 2010. Maar die resultaten komen niet ten goede aan de patiënt. Zoals de Earnings per share laat zien, stijgt de dividenduitkering elk jaar. Daarnaast is het wel een duur bedrijf als je kijkt naar de kosten voor Verkoop en administratie. Dit soort kosten worden veroorzaakt door promotie, verkoopkosten, salarissen direct gerelateerd aan de verkoop en incentive in de markt om de verkoop te stimuleren. Daar tekenen de investeringen in R&D maar schril bij af. De komende jaren zal het aandeel R&D van de omzet gelijk blijven, maar zal het resultaat van de organisatie toenemen omdat het bedrijf zich meer en meer toelegt op de snelle winstgevende producten. Dit wordt ook gedreven door het bonussysteem van de organisatie. De raad van bestuur heeft als incentive dat er gestuurd wordt op:
- Incentivises growth of a global, diversified business
- Revenue target based on New Product Sales to incentivise better R&D performance
- Recognises importance of effective working capital and cash management
- Focuses on delivery of value to shareholders
Met name punt 2 is hierin belangrijk. Winstgevende nieuwe product verkopen om de prestatie van R&D te verbeteren. Men bedoelt dus dat de opbrengst / kosten verhouding binnen R&D dient te verbeteren. Dat realiseert men door ‘makkelijke ‘producten te ontwikkelen die een hogere opbrengst kennen. De snellopers zoals dat in de Logistiek heet. De moeilijke producten en dat zijn met name die producten voor zeldzame ziektes, behoren hier niet toe. Dus terwijl Nederland een ethische discussie probeert te voeren, is de farmaceutische industrie die weg allang ingeslagen. Het beeld dat R&D de grote kostenpost is voor de farmaceutische industrie klopt dus niet. Ook klopt het dus niet dat de farmaceutische industrie veel kapitaal daarvoor moet reserveren. De R&D is budget gestuurd en beweegt mee met de omzet. Met een nettowinst na belasting van respectievelijk voor 2010,2009,2008 van 2,086 miljard – 4,996 miljard en 4,829 miljard doet GSK zeer goede zaken.
Waarom doet de overheid niets?
Voordat we een ethische en onaangename discussie gaan voeren over welke behandelingen wel of niet worden vergoed, lijkt het mij beter om een discussie te voeren over de (inter)nationale organisatie van de gezondheidszorg. Waarom organiseert Europa het onderzoek niet zelf via de vele universiteiten en academische ziekenhuizen? De operationele en logistieke functies kunnen wel uitbesteed worden, maar dat kan beduidend goedkoper. Daar kan de markt zijn werk doen. Ook krijgt Europa langs die weg veel beter grip op het patentsysteem. Eigenlijk verdwijnt dat systeem en kan je vervangen voor een breakeven model. Zoals in meerdere geprivatiseerde sectoren is te zien, is dat het financiele resultaat niet terugvloeit naar de maatschappij en in het bijzonder de patiënt. En de ethische discussie over welke onderzoeken er plaatsvinden en welke producten ontwikkelt worden, kunnen openlijk en gecontroleerd plaatsvinden in plaats van in de bestuurskamer van een farmaceutisch bedrijf. En zolang de huidige situatie blijft bestaan lijkt mij elke politieke discussie over vergoedingen op zijn minst prematuur omdat aan de kant van de farmaceutische industrie genoeg marge blijft hangen.