Het verkiezingsprogramma van D66
De programmacommissie is erin geslaagd om zeventig pagina's vol te schrijven met techniek, jargon en andere onbegrijpelijke taal. Wat vindt D66 bijvoorbeeld van marktwerking in de zorg? 'D66 steunt het huidige beleid van vergroten van de ruimte voor vrije prijzen tot +70%, afbouwen van ex-post risicoverevening zorgverzekeraars en het toestaan van winstuitkering door zorgaanbieders'. Hoe wil D66 innovatie stimuleren? 'Bij het stimuleren van publiek-private of privaat-private samenwerking, het binnen brengen van Europees geld, en met het versterken van clusters blijven overheidsinvesteringen nodig'. En kan iemand mij vertellen wat EIA/VAMIL regelingen zijn?
Gluren bij de concurrent
Speciaal voor de kiezer staat op de website kort beschreven waarom D66 toch wil dat zij op haar stemt. Nu zijn de keuzes helder: een democratisch Europa, ordentelijke financiën en hervormingen aan de arbeidsmarkt, woningmarkt, het pensioenstelsel en de zorg. Ook in economisch moeilijke tijden belooft D66 te investeren in onderwijs. De toon is hier optimistisch en daadkrachtig ('D66 ziet volop kansen' en 'Wij willen aan de slag'). De leus sluit mooi bij dat gevoel aan: 'En nu vooruit!'. Maar voor een Volvo-partij is deze Toyota-slogan ('Moving forward') een opvallende keuze.
D66 laat zich wel vaker inspireren door haar concurrenten. Dat is strategisch gezien een slimme zet. Om in de gunst van de VVD-kiezer te komen, zetten de Democraten in op gezonde overheidsfinanciën door niet meer uit te geven dan er binnenkomt. 'Zo moet het thuis, zo moet het bij de overheid'. D66 houdt natuurlijk vast aan een begrotingstekort van onder de 3% in 2013. In 2017 moet de begroting een structureel evenwicht bereiken. Maar om het verschil met de liberalen te markeren, wordt afgerekend met het mantra 'bezuinigen is altijd goed', omdat dat uitgangspunt kortzichtig en onproductief zou zijn.
Onze wegen lopen samen
In het programma worden ook avances gemaakt richting de groene en linkse kiezers. Met zinnen als 'In onze wereld staan mensen niet alleen' en 'Wie struikelt wordt op de been geholpen' tonen de Democraten hun sociale gezicht. Hoe dat programma in de praktijk vorm moet krijgen, vraagt soms om meer uitwerking. Hoe ziet een 'beschaafd vangnet voor mensen die niet kunnen werken' er bijvoorbeeld uit? En hoe ver willen ze precies gaan bij werkgevers die geen gedeeltelijk arbeidsongeschikten aannemen? 'Indien nodig stappen we over op meer dwingende maatregelen'.
Het is dikke winst dat D66 fors inzet op groen. Het programma trapt af met het hoofdstuk 'Nieuwe welvaart'. Daar zit van alles in: van de vergroening van de economie en een afvalloze overheid tot aan een internationaal milieugerechtshof en een kiloknallertaks. Verderop in het programma wordt gerept over strenge visquota, een kilometerheffing en extra budget voor wereldwijd behoud van biodiversiteit. Dit smaakt naar meer. De slogan van de Belgische Spoorwegen is toevallig 'Onze wegen lopen samen'. Zouden de Democraten werkelijk willen samenwerken aan een radicale – en verre van saaie – vergroeningsagenda? Dan moet D66 het wel aandurven om minder Volvo te zijn.