Het verkiezingsprogramma van het CDA
Niet minder dan 1.300 amendementen hebben de CDA-leden ingediend. Op 1.300 verschillende manieren willen zij het concept-verkiezingsprogramma van hun partij aanpassen. In de serie 'De Helling Spiekt' leest Bureau de Helling de programma's van andere politieke partijen.
De vaststelling van het verkiezingsprogramma wordt gezien als hét moment om als lid, afdeling of werkgroep invloed uit te oefenen op de koers van de partij. Hét moment om je punt(je) te maken en de fractie met een wensenlijstje op pad te sturen. Ook GroenLinksers hebben weer en masse wijzigingsvoorstellen op het concept-programma ingediend, meer dan 800, waarvan er uiteindelijk wel 'slechts' 242 in stemming worden gebracht.
Verkiezingsprogramma's zijn wonderlijke teksten, die vele doelgroepen en doelen moeten (be)dienen. Het resultaat is vaak een allegaartje van ideologische vergezichten en concrete beleidsvoorstellen. Als secretaris/penvoerder van de programmacommissie van GroenLinks ben ik twee keer nauw betrokken geweest bij de, vanwege vervroegde verkiezingen, versnelde totstandkoming van een verkiezingsprogramma. Bij het lezen van de programma's van andere partijen ben ik dan ook vooral benieuwd naar wie de twijfelachtige eer hebben gekregen om deze klus te klaren en hoe ze dat hebben gedaan.
De programmacommissie van het CDA blijkt uit maar liefst 20 mensen te bestaan, waaronder een voorzitter, een vicevoorzitter, drie adviseurs (onder wie de partijvoorzitter en de directeur van het wetenschappelijk bureau) en twee secretarissen. Ter vergelijking: die van GroenLinks telde slechts 10 leden.
De opzet en indeling van het verkiezingsprogramma is typisch een onderwerp van discussie tijdens de eerste bijeenkomst van de programmacommissie. Bij GroenLinks leidt dat steevast tot wilde plannen (een reisgids! Een ABC'tje! Een tienpuntenplan!), die al snel in de prullenbak verdwijnen, omdat de tijd dringt en geen enkele creatieve format kan rekenen op steun van alle leden. Ik weet niet hoe het bij het CDA is gegaan, maar 20 mensen op een lijn krijgen lijkt me al helemaal onbegonnen werk.
Grappig om te zien dat de christendemocraten wel een poging hebben gedaan een tienpuntenplan voor de aanpak van de crisis te presenteren ('Nederland sterker uit de crisis'), maar daarin doodleuk 54 verschillende punten verwerken. Wedden dat de leden daar nog eens 50 punten extra inamenderen? GroenLinks heeft een poging gedaan elk van de drie hoofdstukken met 5 hoofdpunten te eindigen, maar ook die zijn hier en daar verwaterd en uitgebreid (overigens niet altijd ten slechte) onder druk van deze en gene.
De acht hoofdstukken van het CDA-programma beginnen telkens met een citaat uit het recente rapport 'Kiezen en Verbinden' van het Strategisch Beraad, met daarin een nieuwe visie voor het CDA. Het zijn typische programmateksten, waar niemand het mee oneens kan zijn ('In de economie van morgen is kennis de sleutel tot succes'). Slechts één zin viel mij op: 'Van een ouderwetse economie die grondstoffen en goederen verbruikt, moeten we omschakelen naar een kringloopeconomie waarin grondstoffen en materialen worden bewaard en hergebruikt.' Daar gaat mijn GroenLinkse hart sneller van kloppen.
Jammergenoeg ontbreekt het in de programmapunten die volgen aan een concrete uitwerking van deze kringloopeconomie. Slechts één keer wordt gesproken over het principe 'de vervuiler betaalt', waar het CDA zich 'voor in gaat zetten', maar daarmee wordt slechts de kilometerheffing bedoeld. Als het CDA echt stappen wil zetten naar een duurzame economie dan moet dit principe veel breder gaan gelden, zodat hergebruik echt gaat lonen.
Maar voor de programmapunten moet de lezer zich in elk hoofdstuk eerst door een opvallend stukje proza worstelen. Een soort mantra, ik zou het bijna gebed willen noemen, van een stuk of tien zinnen die alle beginnen met 'wij' en samenvatten waar het CDA op het betreffende onderwerp voor staat. Zoals: 'Wij zijn trots op ons koningshuis' ('Identiteit en pluriformiteit'), 'Wij investeren in mensen' ('Kennis maakt het verschil'). 'Wij zijn trots op onze krijgsmacht'('Via Europa in de wereld'). En, wat mij betreft tegen het zere been: 'Wij geven ondernemers, als aanjager van dynamiek, erkenning voor wat zij doen voor Nederland. Zij verdienen het geld voor Nederland'. Zij verdienen 'het geld' voor Nederland? Wat heeft dat te betekenen? Er valt moeilijk aanstoot te nemen aan de gezapige teksten in het CDA-programma, maar hier heb ik er dus toch een gevonden. Dat lijkt me winst voor het CDA.
Klein puntje van kritiek betreft de ongelijksoortigheid in de programmapunten. Daarin worden zinnen als 'Het CDA is dé familie- en gezinspartij' (voor het geval we het zouden vergeten) en 'De overheid is er voor burgers. En niet andersom', afgewisseld met concrete voorstellen als 'Om antibioticaresistentie te verminderen moet het antibioticagebruik in de veehouderij omlaag'. Bovendien wordt meestal niet duidelijk hoe het CDA dit soort doelen wil bereiken.
De calvinisten binnen het CDA worden bediend met een uitspraak als: 'Wij vinden het belangrijk dat voor het behalen van een onderwijsdiploma hard gewerkt moet worden.' (ik zou veel leren vooropstellen i.p.v. hard werken) De moralisten met: 'Wij vinden sparen een deugd.' Sparen wil het CDA onder meer stimuleren met het herinvoeren van de zilvervlootregeling voor jongeren. Ik had er nog nooit van gehoord – mijn eerste associatie was 'VOC-mentaliteit' en Balkenende – maar het idee is dat de overheid jongeren die sparen een premie geeft.
Het CDA mag de familie- en gezinspartij bij uitstek zijn, gelukkig zijn de christendemocraten wel voor brede dagarrangementen voor kinderen van 4 tot 12. Dat is mooi, want ook GroenLinks heeft in haar programma van brede scholen een speerpunt gemaakt.
Dat is niet het enige punt waarop de twee partijen elkaar kunnen vinden. Op het eerste gezicht zouden GroenLinks en het CDA prima kunnen samenwerken. Maar op basis van vergezichten en vage uitspraken valt geen regeerakkoord te sluiten. De neoliberale koers die het CDA de afgelopen decennia heeft gevaren liegt er niet om. GroenLinks doet er daarom verstandig aan dat in haar achterhoofd te houden bij het lezen van het zoetgevooisde CDA-programma.