De toekomst van het duurzaam consumeren

Eva Gladek over de transitie naar een circulaire economie

Het is van fundamenteel belang dat we op een andere manier met onze natuurlijke hulpbronnen omgaan, zegt Gladek tijdens haar speech voor ECO16 Amsterdam. Dit houdt in dat er het lineaire karakter van onze productie en consumptie moet veranderen. De huidige economie is zo ingericht dat grondstoffen slechts voor een beperkte periode worden gebruikt, waarna ze grotendeels eindigen als afval dat ons milieu belast.

Dat blijkt uit de cijfers die Metabolic verzamelde over het wereldwijde grondstoffenverbruik in 2010: van de 11,2 miljard ton vast afval die in dat jaar werd geproduceerd, werd slechts 6 procent gerecycled of gecomposteerd. Nog eens 33 procent werd gedowncycled of verbrand. Dat houdt in dat het overgrote deel van de grondstoffen in ons afval verloren ging. Om ervoor te zorgen dat we de aarde niet overbelasten en er genoeg natuurlijke hulpbronnen overblijven voor toekomstige generaties, is een transitie naar een circulaire economie, waarin het gebruik van materiaal en energie wordt verminderd en grondstoffen zoveel mogelijk worden hergebruikt, noodzakelijk.

Het veranderen van ons consumptiegedrag is echter een zeer ingewikkeld proces, en dus volgt de vraag hoe dit het beste kan worden bereikt. Volgens Gladek hangt een succesvolle transitie naar een circulaire economie voor een groot deel af van de manier waarop er naar het begrip ‘duurzaamheid’ wordt gekeken. Zoals wordt besproken in haar 2012 TEDx Talk in Wageningen kan duurzaamheid niet worden gezien als een eigenschap van een object, zoals een woning of een kledingstuk, maar moet het worden gezien als een eigenschap van een systeem. Kijken we alleen naar de eigenschappen van een object, dan vergeten we vaak het grotere plaatje, en zo leiden ‘duurzame’ innovaties regelmatig tot situaties met meer negatieve ecologische gevolgen dan dat er oorspronkelijk waren geconstateerd.

Ter illustratie spreekt Gladek hier over de bouw van een ecologische woning. De woning als een object kan wel minder grondstoffen verbruiken dan een standaard rijtjeshuis, maar het zou pas gezien mogen worden als een duurzame innovatie op het moment dat het totale grondstoffenverbruik van de inwoners omlaag gaat door hier te wonen. Ligt dit huis op het platteland en moet men nu dagelijks met de auto in plaats van met de fiets naar het werk, dan is het goed mogelijk dat deze 'duurzame' innovatie ervoor zorgt dat dit gezin uiteindelijk meer grondstoffen verbruikt dan voorheen. Dan draagt de ecologische woning dus niet bij aan de circulariteit van de economie.

Met haar werk streeft Gladek ernaar om dit soort situaties te voorkomen. Metabolic, een consultancy- en venture building-bedrijf opgericht in 2012, focust zich dan ook op de duurzaamheid van systemen, niet van objecten. Zo brengt het bedrijf de totale systematiek van verschillende organisaties en buurten in kaart om te kijken waar er kan worden ingegrepen om processen milieuvriendelijker te maken. Voorbeelden van projecten waar Metabolic zich de afgelopen jaren voor heeft ingezet zijn het ontwikkelen van een ecologische werkplek op een voormalige vervuilde scheepswerf en een analyse van de mogelijkheden voor een circulair gebruik van hulpbronnen in Amsterdam.

Tijdens het jubileum zal Gladek meer vertellen over duurzaamheid, de transitie naar een circulaire economie, en de rol die progressieve groene partijen hierin kunnen spelen. Tom van der Lee, Tweede Kamerlid GroenLinks, zal reageren op haar voordracht vanuit een politiek perspectief.