Zomernummer van de Helling

Tijd is een abstract begrip. Maar het bepaalt in grote mate ons sociale bestaan. Orde scheppen hoort bij het menselijk leven en in vrijwel alle samenlevingen is tijd een van de centrale ordeningsprincipes die ervaring structureren en sociale controle uitoefenen. In de moderne samenleving is tijdwinst een van de grote beloftes. En inderdaad, de industriële revolutie, technologische vernieuwing, internet en de sociale media hebben het leven een stuk comfortabeler gemaakt en besparen ons enorm veel tijd.

Daardoor kunnen we ontspannen leven en meer tijd besteden aan de dingen die er werkelijk toe doen: het verdiepen van relaties, het doen van nieuwe ontdekkingen en andere dingen waar je nooit aan toekwam. Dat is althans de inmiddels al eeuwenoude droom. Maar die komt alsmaar niet uit. Integendeel. Tijdsbesparende middelen creëren steeds meer tijdnood. Hoe meer tijdbesparende elektronica de informatietechnologie ons aanreikt, des te harder slaat de tijdsdruk toe.

Tijdschaarste lijkt een constant gegeven in het bestaan. Na elke efficiencyoperatie staan we qua tijdwinst weer met praktisch lege handen. Een publiek geheim voor elke file-rijdende, e-mailende en internetshoppende ervaringsdeskundige. 

Theoloog Theo Witvliet noemt dit in dit nummer van de Helling niet zo verwonderlijk. Het heeft wat hem betreft te maken met een vertrouwd economisch mechanisme dat ook op de informatietechnologie van toepassing is. Neem de sociale media. Die zijn niet uitgevonden om de wereld socialer te maken, maar omdat er veel geld mee te verdienen valt.

Waar het rendement hoog is, is de concurrentie hevig. Dat verklaart waarom zowel innovatie als marketing een permanente noodzaak zijn om in de digitale wereld te overleven. Marketing is de kunst van het verleiden, en vanwege haar fantastische mogelijkheden is de verleiding van de informatietechnologie onweerstaanbaar.

Ook techniekfilosoof Martijntje Smits wijst op de rol van de economie. De diep ingesleten ideologie dat technische innovatie en efficiency tijdswinst opleveren: machines doen het werk van mensen immers in minder tijd. Maar zij spreekt ook op de culturele dynamiek achter de versnelling, waardoor elke tijdsbesparende vernieuwing weer nieuwe sociale (tijdrovende) eisen creëert. Volgens Smits ligt het aan de droom zelf: zolang we die in stand houden blijven we steeds in dezelfde valkuil trappen. 

In de artikelen van Witvliet en Smits leest u meer over de versnelling en zijn oorzaken. Witvliet gaat op zoek naar mentale duurzaamheid, Smits naar een andere omgang met tijd. Marleen Janssen Groesbeek schrijft over de seizoenen in de economie. Daarnaast bekijken we enkele maatschappelijke terreinen vanuit het perspectief van de tijd. Silvia Roukens liep mee in de thuiszorg, Ashley Terlouw schrijft over het asielrecht, Cinta Depondt over conflict en geweld, Socrates Schouten introduceert timebanking en Maikel de Vocht en Daniel Broersma buigen zich over tijd in de politiek.

Download dit nummer van tijdschrift de Helling