Verslag symposium Hellingproef
GroenLinks heeft zich eerder uitgesproken tegen het referendum en in het verkiezingsprogramma een oproep gedaan een vorm van deliberatieve democratie te gebruiken om burgers beter te betrekken bij besluitvormingsprocessen. Maar hoe moet dit vormgegeven worden, met name op landelijk niveau? Dat is een vraag die bij Hellingproef al langer leeft en die we middels deze discussieavond hoopten te kunnen beantwoorden.
Deliberatieve democratie kent vele vormen en is bedoeld om argumenten en ideeën in een select gezelschap uit te wisselen om uiteindelijk te komen tot een besluit of oordeel. Sinds enkele jaren krijgt dit concept weer meer aandacht. David van Reybrouck heeft met zijn manifest Tegen verkiezingen een oproep gedaan voor directe inspraak van burgers middels loting. Ook praktijkvoorbeelden zoals de G1000 laten zien dat er geëxperimenteerd wordt met praktische manieren om burgers meer te betrekken bij ‘de politiek’.
GroenLinks-Kamerleden Linda Voortman en Nevin Özütok delen deze avond hun ideeën over de praktische invulling van dit concept. Ze brengen lokale initiatieven te berde op het gebied van burgerparticipatie en het bijeenbrengen van burgers op basis van loting. Denk bijvoorbeeld aan de stadsgesprekken die GroenLinks-wethouder Lot van Hooijdonk in Utrecht organiseerde en die te boek staan als succes. (Lees hier meer over in het interview met Van Hooijdonk in het lentenummer van de Helling).
Pijnpunten
Deze avond zou in het teken moeten staan van de verdere uitwerking van het concept ‘deliberatief’, van de democratische vormen en methodes die daarvoor kunnen worden ingezet. Maar helaas is het daarvoor nog te vroeg. Al gauw wordt duidelijk dat daaraan een denkstap vooraf moet gaan: welk probleem lossen we op en wat is er eigenlijk tégen een referendum als eindstation van deliberatieve democratie?
Na een methodologische inleiding van de discussie, waarbij duidelijk wordt dat de concept zo oud is als Methusalem, maakt Harmen Binnema (onderzoeker aan de Universiteit Utrecht) zijn punt: het is onzinnig om tegen het referendum als middel van (directe) democratie te zijn. Immers, ook het referendum kent diverse vormen en hoeft niet per se uit te monden in een ja/nee-vraagstuk.
Daarnaast zijn de bekende vormen van deliberatieve democratie ook niet zonder risico’s: elitevorming en exclusiviteit van deelnemers is namelijk niet uitgesloten. Onderzoek toont aan dat deliberatieve democratie weliswaar een positief effect kan hebben op de deelnemers, maar niet per se een positief effect heeft op de inclusiviteit van de algehele samenleving. 95% van de burgers die worden ingeloot en/of opgeroepen voor nieuwe democratische werkvormen bedanken voor deze eer. Alleen de betrokken burgers - oude rotten met een academisch opleidingsniveau - doen echt mee.
Kortom, welk probleem probeert GroenLinks op te lossen en liggen wij daarvoor nu op koers? De avond ontaardt in een discussie waarbij vooral gesteld wordt dat het de partij ontbreekt aan een heldere probleemanalyse. Dat slechts een derde van de bevolking vertrouwen heeft in de politiek en meer dan een miljoen mensen stemmen op populistische partijen, betekent dat dan dat burgers meer directe inspraak willen? Of wordt de parlementaire democratie ondermijnd en misbruikt door de huidige generatie volksvertegenwoordigers? Een afspiegeling van de samenleving in het parlement is al langere tijd een illusie. Waar dient de deliberatieve democratie nu echt voor?
De schoen wringt pas echt bij de toepassing van vormen van deliberatieve democratie in het huidige politiek systeem op landelijk niveau; het parlementaire stelsel zoals wij dat nu kennen lijkt ongeschikt voor deliberatieve democratievormen. De zoektocht naar instrumenten om het systeem van inspraak te verrijken, kan pas beginnen als ook de abstracte politieke agenda in Den Haag daardoor gestuurd kan worden. Nieuwe vormen van inspraak spelen zich nu nog te vaak af op lokaal niveau, gericht op kleinschalige problematiek, waardoor men dit niet beschouwt als erg betekenisvol.
Concluderend, waar we zochten naar antwoorden zijn we diverse vragen en pijnpunten rijker. Maar laat de discussie vooral doorgaan!