Een EU die het voortouw neemt bij de overgang naar een post-groeisamenleving, daar valt veel voor te zeggen. In de eerste plaats uit oogpunt van ecologische rechtvaardigheid. De EU-landen dragen de grootste historische verantwoordelijkheid voor de klimaat- en biodiversiteitscrises van vandaag. De EU is ook een van de rijkste delen van de wereld. Als de EU economische groei loslaat, worden natuurlijke hulpbronnen vrijgespeeld voor het mondiale Zuiden, waar groei nog bijdraagt aan menselijk welzijn.
In de tweede plaats zou een post-groei-EU aan veerkracht winnen. We kunnen het einde van de groei beter langs democratische weg organiseren dan dat het ons overkomt als gevolg van de ineenstorting van ecosystemen of conflicten over natuurlijke hulpbronnen.
Bescherming van de democratie
Een veerkrachtige EU moet echter niet alleen bestand zijn tegen ecologische schokken en de verstoring van toeleveringsketens, maar ook tegen militaire agressie. Op dit moment ontrolt het conflict tussen democratie en autocratie zich in Oekraïne, binnenkort wellicht in Taiwan. Critici van economische groei kunnen niet wegkijken van de dreiging die uitgaat van militant autoritarisme, want het staat buiten kijf dat de overgang naar een post-groeisamenleving democratisch moet zijn. Democratie biedt een publieke ruimte om het dogma van de economische groei ter discussie te stellen. Veel degrowthers willen de democratie zelfs verdiepen door haar uit te breiden tot de sfeer van de economie: zo kan de groeidwang van het aandeelhouderskapitalisme worden beteugeld.
Zou een EU voorbij de groei in staat zijn zichzelf, haar bondgenoten, de democratie, de mensenrechten en de internationale rechtsorde te verdedigen tegen aanvallen van Rusland of China? De macht van landen en bondgenootschappen wordt doorgaans afgemeten aan hun bbp en hun militaire capaciteiten. De relevantie daarvan wordt goeddeels bevestigd in Oekraïne. Zonder miljarden aan westerse steun, zowel geld als wapens, zou Oekraïne geen stand kunnen houden tegen de Russische agressor, die uit is op vernietiging van de Europese veiligheidsorde. Zo bezien maakt een post-groei-EU zichzelf kwetsbaar.
Capaciteiten voor extern optreden
Een eerste manier om de EU veerkrachtiger te maken op het gebied van oorlog en vrede is het terugdringen van verspilling. Te vaak is de Europese diplomatie een kakofonie van nationale zelfoverschatting. De Europese defensie wordt geplaagd door versnippering, duplicatie en gebrek aan interoperabiliteit tussen de nationale krijgsmachten. Een post-groei-EU zou zich deze costs of non-Europe niet langer kunnen veroorloven. Zo’n EU zou voor meer integratie moeten kiezen. Dat omvat een steviger toezicht op de democratie en de rechtsstaat binnen de eigen grenzen, afschaffing van het vetorecht in het buitenlands en veiligheidsbeleid, met één stem spreken op het wereldtoneel en serieus gaan werken aan integratie op defensiegebied. Hoe beter de krijgsmachten van de lidstaten op elkaar aansluiten, hoe meer slagkracht de defensie-euro’s opleveren.
In de wereldwijde confrontatie tussen democratie en autocratie kunnen de VS bij de volgende presidentsverkiezingen wegvallen uit ons kamp, als Trump of een Trumpist zegeviert. Hoe dan ook zullen de VS zich steeds meer richten op dreigingen uit China in plaats van Rusland. De EU heeft geen andere keuze dan haar afhankelijkheid van de VS te verminderen.
