De bomen en het Bos
In ons huidige kiesstelsel stemt iedereen op een persoon. Na het tellen van de stemmen worden de Kamerzetels eerst verdeeld onder de kandidaten die meer dan een kwart van de kiesdrempel hebben gehaald; bij de Tweede Kamerverkiezingen ongeveer 17.000 stemmen. Daarna worden ze verdeeld op volgorde op de lijst. Nederlandse kiezers, zo toonden politicologen Van Holsteyn en Andeweg aan, maken steeds vaker gebruik van voorkeursstemmen. Vooral vrouwen doen dit, om meer vrouwen in de Tweede Kamer te krijgen.
De Commissie-Remkes stelt nu voor kiezers de mogelijkheid te geven ofwel te stemmen op één kandidaat, of op de lijst als geheel. De te verdelen zetels worden dan gesplitst in twee blokken: één voor mensen met de lijststem en één voor mensen gekozen met voorkeursstemmen. Als een partij genoeg stemmen heeft voor tien zetels en de verhouding lijststemmen-personenstemmen is 60-40 procent, gaan zes zetels naar kandidaten op volgorde van de lijst en vier naar de overgebleven kandidaten, op volgorde van voorkeursstemmen. Dit klinkt sympathiek: een kandidaat hoeft niet over de arbitraire grens van 17.000 stemmen heen om verkozen te worden. Degene met de meeste voorkeursstemmen die niet op basis van de lijstvolgorde gekozen wordt, komt er in – of dit nu 200 of 200.000 stemmen zijn. Maar bovendien kunnen mensen aangeven het team dat de partij voorstelt, in stand wensen te houden.
Het nadeel zit hem echter precies in wat Dolf Jansen stelde: een stem op een persoon moet bijdragen aan de verkiezing van die persoon. Stel, een partij heeft tien zetels gekregen. 90 procent van de stemmen gaan naar de lijst en 10 procent naar met voorkeur gekozen personen. Er wordt dan een zetel vrijgemaakt voor één persoon. En stel, de kiezers die stemden op een persoon zijn te verdelen in een groep die graag een extra vrouw in de Kamer wil en eentje die graag een Twent wil. De eerste groep stemde op een vrouw uit Amsterdam en de tweede groep op een man uit Borne. Als de Amsterdamse vrouw 51% van de stemmen krijgt, krijgen de mensen die op de Twentse man stemden niet wat ze willen: er komt een extra Randstedeling in de Kamer. Als de Twentse man 51% van deze stemmen krijgt, krijgen de mensen die op de vrouw hebben gestemd niet wat ze willen: er komt een extra man in de Kamer.
Onder het kiesstelsel dat de Commissie-Remkes voorstelt, kan een stem op een vrouw de kans dus groter maken dat een man in de Kamer komt. En sneuvelt er nog een zekerheid in die zo turbulente verkiezingstijd.
