Een herhaaldelijk terugkerend referentiepunt vormen jagers en verzamelaars zoals de Ju/’hoansi, bosjesmensen in de Kalahari woestijn in Namibië. De auteur heeft enkele jaren bij hen doorgebracht en ook hun taal geleerd.
Het is fascinerend om te lezen dat deze bosjesmensen met ruim vijftien uur werken per week kunnen volstaan en dus zeeën van vrije tijd hebben. Ze leggen geen voorraden aan en leven zonder zorgen over toekomstige tekorten of rampen.
Suzman bespreekt de rol van werk in het menselijk leven aan de hand van vier mijlpalen. (1) De beheersing van het vuur zo’n miljoen jaar geleden; (2) de neolithische revolutie die de overgang van jagen en verzamelen naar landbouw betekende; (3) de vorming van stadjes en steden en (4) de opkomst van fabrieken en industriële werkplaatsen.
Suzmans conclusie is dat het negentiende-eeuwse denkbeeld van de individueel nut maximaliserende homo economicus, die op ieder moment van de dag een rationele keuze maakt om met beperkte middelen onbeperkte behoeftes maximaal te bevredigen, het overgrote deel van de menselijke geschiedenis niet van toepassing was.
Dergelijk gedrag komt pas op na de neolithische revolutie, vierduizend tot twaalfduizend jaar geleden. Met andere woorden: werken deden we altijd al, maar de focus op productie is relatief nieuw.
Werk is een wetenschappelijk goed onderbouwd boek dat boeiende nieuwe inzichten biedt over iets waar we ongemerkt zoveel – misschien teveel – waarde aan toekennen.
Werk. Een geschiedenis van de bezige mens
James Suzman. Uitgeverij Thomas Rap, 2020
Dit artikel staat in het lentenummer van de Helling ?, jaar 2021. Altijd de nieuwste artikelen lezen? Word abonnee van het tijdschrift. Je ontvangt dan vier keer per jaar het tijdschrift per post. Of kies voor het online abonnement en lees de Helling digitaal.
De Helling draagt bij aan verdieping en politieke visievorming binnen GroenLinks. Met een abonnement steun je het werk van het tijdschrift en Wetenschappelijk Bureau GroenLinks.