Door de Eurocrisis is er de afgelopen vijf jaar veel gebeurd wat een update van waar GroenLinks staat, noodzakelijk maakt. Dat heeft geleid tot een aantal forse voorstellen, met name rondom het werken naar een Sociaal Europa, door middel van sociaaleconomisch bestuur, een Europees stabiliseringsfonds en euro-obligaties.

Niet bang voor solidariteit

Deze forse stappen worden erkend door Barbara Vis in haar reactie. Ze zet echter vraagtekens of onze voorstellen haalbaar zijn. Dat is natuurlijk een legitieme vraag, maar ontslaat een politieke partij niet van de plicht om wel naar die voorstellen te streven. Als we van tevoren al de handdoek in de ring gooien, weet je zeker dat het niet haalbaar is. Dat er verzet tegen onze plannen is, laat ook zien dat werken aan een Sociaal Europa geen holle frase mag zijn.

Waar de EU nu vooral bekend staat om zijn bezuinigingsobsessie, mede ingegeven door het meest uitgebouwde Stabiliteits- en Groeipact, wordt het hoog tijd dat in Brussel ook wordt gestuurd op andere indicatoren zoals werkgelegenheid en een duurzame economie. Daarbij komt dat een gezamenlijke muntunie ook vraagt om mechanismen die in zwaar economische tijden directe transfers in gang zetten om de grootste conjuncturele klappen op te vangen. En via euro-obligaties wordt niet alleen in goede tijden om gezamenlijke verantwoordelijkheid gevraagd, maar ook in slechte tijden.

Ja, fundamentele stappen. Ja, met veel verzet. Ja, maar ook essentieel om tot een waarlijk Sociaal Europa te kunnen komen. Omdat het voor GroenLinks klip en klaar is: zonder een Sociaal Europa zal de EU niet zijn.

Barbara Vis stelt terecht dat er risico’s bestaan op ‘moral hazard’ bij onze voorstellen: door alle solidariteitsmechanismen kunnen landen achterover gaan leunen, omdat ze weten dat andere landen toch altijd wel zullen inspringen. Maar juist daarom stelt GroenLinks een fors sociaaleconomisch bestuur voor onder leiding van de Europese Commissie. Daarmee haal je veel risico’s weg bij de lidstaten, maar creëer je ook een politiek bestuur in Brussel. Daarom hamert GroenLinks juist ook op de democratische controle van die Europese Commissie.

Meer verantwoordelijkheid voor de Europese Commissie kan en moet gepaard gaan met democratische controle. Onhaalbaar? Zullen mensen in een referendum hiertegen stemmen? Ik ga graag dat debat aan; een Sociaal Europa is het me meer dan waard.

De rol van de Unie

Dan naar de ingezonden brieven. Kristian van Gansewinkel meent terecht dat voor GroenLinks een alsmaar grotere competitiviteit niet het hoofddoel moet zijn. Juist door de voorstellen van GroenLinks zullen alle landen in de EMU meer gezamenlijk ontwikkelen, met minder extremen. Het heeft ook geen zin om als EU de concurrentie met landen als China aan te gaan.

De EU moet zich dus ook niet op die groei richten, maar internationaal een voorvechter zijn en blijven van sociale standaarden, waardoor kwaliteit voorop staat, en niet kwantiteit. Een partij als de VVD houdt vast aan het competitie-ideaal en zet zich af tegen ons Sociaal Europa. Een gemiste kans.

Of iedereen binnenboord kan blijven, vraagt Kristian; waarschijnlijk denkend aan een land als Griekenland. Het zal niet makkelijk zijn. Het zal offers vragen. Ook van landen als Nederland en Duitsland, als het aan het conceptprogramma ‘Ons Europa’ ligt. Maar één ding weet ik zeker: in het huidige Europa van conservatief-rechts wordt Griekenland zo uitgeknepen, dat het behoud van Griekenland minder zeker is dan in Ons Europa. Maar de grote verschillen in de EU zet elke oplossing onder druk; ook daar ontkomt GroenLinks niet aan.

Europa voor mens en milieu

Maar nu heb ik het weer vooral over de meer economische onderwerpen. Terecht roepen Henk Blom, Niels Bosman en anderen op om de andere waarden van Europa niet uit het oog te verliezen. Het is duidelijk dat voor GroenLinks de EU juist meer is dan alleen een markt en munt.

Op milieu heeft Europa veel stappen gemaakt en zetten we in ‘Ons Europa’ niet voor niets een Groen industrieel beleid centraal. In Hoofdstuk 3: groene innovatie is de weg uitgestippeld naar een nieuwe economie waar Europa mens en milieu centraal zet. Innovatie staat hierbij centraal; iets wat Niels Bosman ook graag ziet. Overigens geloven wij juist wel in actieve overheidssturing hierin; het doorbreken van fossiele belangen is hard nodig om groene innovatie van de grond te krijgen.

Maar de EU is meer, zoals de huidige protesten in Oekraïne ook laten zien. In Kiev wordt niet geprotesteerd omdat de EU zo’n fijne interne markt is. Juist de grondrechten en waarden van Europa zijn het waard om in Kiev de straat op te gaan.

Voor GroenLinks is Europa ook nog steeds een vredesproject; iets waar Henk Blom terecht op hint. Ook John Horowitz verwijst hiernaar, met Europa niet als nieuwe natiestaat, maar juist als eerste natie-overstijgende bestuurslaag; een stap naar wereldburgers. Daarom dat GroenLinks zich ook zal blijven verzetten tegen een Fort Europa, zoals is te lezen in Hoofdstuk 5.

Veel stappen zijn nog te zetten; zeker als je kijkt naar de onderdrukking en bespionering van burgers. Achterdocht lijkt te overheersen. Daarom zet GroenLinks ook zwaar in op bescherming van burgers tegen een overijverige overheid. Het is fijn om te lezen dat onze inzet op dataprotectie, internetvrijheid door de Werkgroep ICT wordt herkend en gewaardeerd. Hoofdstuk 5 laat ook zien dat we dat blijven doen de komende jaren.

Kruispunt

Het is een genot om de reacties op ons verkiezingsprogramma te lezen. Met terechte vragen en twijfels. Maar het laat ook zien waar GroenLinks voor staat: een helder programma dat keuzes maakt en lastige oplossingen niet uit de weg gaat. De EU staat namelijk op een belangrijk kruispunt: door de Eurocrisis wordt verdergaande integratie op de agenda gezet. Het Europa van kleine stapjes vooruit, staat onder druk.

Begonnen als interne markt was de EU nooit een GroenLinks-hobby; zeker niet toen het begon met Kolen en Staal. Ook toen de munt erbij kwam, was GroenLinks kritisch. Maar in de afgelopen jaren heeft GroenLinks ook gewerkt aan een Europa dat op milieugebied Nederland links inhaalt.

Nu staan we op het kruispunt: blijven we bij de markt of gaan we nu de stap maken naar een Europa van mensen. GroenLinks kiest voor dat laatste; juist omdat Europa meer en meer een gemeenschap van waarden, ook op milieugebied is geworden. Er is nog veel te doen en GroenLinks laat in haar programma zien ook hieraan te willen werken; zodat dit Europa Ons Europa wordt. De wereldburgers van John Horowitz zullen ons dankbaar zijn.