Een heldere opdracht voor GroenLinks

Een harde straf

De kiezer heeft GroenLinks hard bestraft. De kiezer vertrouwde GroenLinks deze keer zijn stem niet meer toe, veel te bang dat deze stem in geruzie en incompetentie verloren zou gaan. De opdracht is duidelijk: breng de partij op de orde.

Alle onderzoeken bevestigen dit beeld: de partij wordt gebrek aan daadkracht en leiderschap verweten, de vertrouwensscore is laag. André Krouwel, die het Kieskompas ontwikkelde, concludeert op basis van de uitkomsten van deze stemwijzer in Trouw (11 september): 'Dat de partij het niet goed doet, heeft andere oorzaken dan het partijprogramma'. Niet de inhoud, maar alle gedoe verklaart de slechte uitslag.

Resultaten van het Een Vandaag-kiezerspanel bevestigen dit beeld, en vullen het aan. De steun die de fractie gaf aan de politiemissie naar Kunduz blijkt voor nogal wat kiezers lastig te verteren. Een keuze die waarschijnlijk vergeven was als de partij in rustig vaarwater terecht was gekomen. Maar toen daar Dibi, Van Gent, en de twist over een lijsttrekkerreferendum bijkwamen was voor veel kiezers de maat vol.

Politieke plaatsbepaling

Ook rees er onduidelijkheid over de politieke plaatsbepaling van de partij. Na de vrijzinnige links-liberale koers van Halsema plaatste Sap nieuwe accenten, maar de duiding ervan was lastig: onmiskenbaar zette ze scherper in op groene politiek en eerlijk delen. Maar hoe viel dit dan weer te rijmen met steun aan aanpassing van het ontslagrecht in het Lente-akkoord?

Ondanks de magere score moet GroenLinks de ambitie niet opgeven om duurzaam met dubbele cijfers vertegenwoordigd te willen zijn in de Tweede Kamer. Iedere politieke partij maakt wel een slechte uitslag mee. Allereerst moet er een eind komen aan gekibbel en bestuurlijke incompetentie. En al is de nederlaag niet primair te verklaren vanuit het verkiezingsprogramma, dit zal verder vernieuwd moeten worden om een antwoord te geven op de actuele problemen. Pas dan komen de dubbele cijfers in zicht.

De diepe financieel-economische crisis die ons land teistert, agendeert scherp het oude linkse thema van 'eerlijk delen': van inkomen, vermogen, en werk. Jolande Sap heeft hier eerste stappen toe gezet, maar het sociale verhaal van GroenLinks is bleek en vraagt veel hersengymnastiek. De (potentiële) GroenLinks-kiezer vertrouwt op dit onderwerp eerder de PvdA of de SP. Hier verder aan werken, is een belangrijke opgave voor de partij, evenals kritiek op het moderne mondiale financieel-kapitalisme.

Groene politiek

De Duitse Grünen zijn een inspirerend voorbeeld voor GroenLinks. Modern, zeer sterk maatschappelijk verankerd, betrouwbaar en competent. Voor die Grünen is groene politiek het hart van hun identiteit, voor GroenLinks uiteindelijk toch maar een van de vele onderwerpen. Het is illustratief dat in de gemeenteraads- en Tweede Kamerfracties over het algemeen slechts één 'groene' volksvertegenwoordiger zit, terwijl 'groen' de helft van de naam vormt.

Het groene gedachtegoed heeft zich in de partij de laatste decennia maar beperkt ontwikkeld, terwijl de wereld om ons heen veranderd is. Zo is in Nederland de laatste jaren in ongekend tempo een grote beweging van duurzame doe-het-zelvers – thuis, in de wijk, in de gemeente, in het bedrijfsleven – ontstaan met een nieuwe manier van denken en werken, waar de partij nauwelijks aansluiting bij vindt. Het is zeer interessant bij hen aan te haken en het debat te zoeken. En ook het 'groene idioom' moet tegen het licht gehouden worden.

Er is geen enkele reden tot wanhoop. GroenLinks is nog broodnodig en de partij leeft: met tienduizenden leden, zeer vele wethouders en krachtige afdelingen. Het is de kunst nu de teleurstelling van deze Tweede Kamerverkiezingen om te zetten in energie om nieuwe stappen te zetten voor een werkelijk groenere politiek met een sterker accent op 'eerlijk delen'. 

Dit artikel verscheen op vrijdag 14 september in Trouw.