en de kromme logica van het CPB uitgelegd
Hoe zit dit? Het CPB neemt de verkiezingsprogramma’s die politieke partijen aanleveren, laat daar een analytisch model op los, en doet op basis daarvan uitspraken over de vermoedelijke impact van de plannen die politieke partijen hebben bedacht. Het is interessant om even te kijken hoe dat analytisch model in elkaar zit.
Want het klinkt niet heel logisch dat de VVD met haar plannen heel veel werkgelegenheid zou scheppen. Toch beweert het CPB dat dat zo is. Hoe dan? Welk plan precies? Daar zou het analytisch model van het CPB antwoord op moeten geven, en gelukkig is het CPB zo keurig om een methodologische verantwoording te bieden.
Uit die verantwoording blijkt dat het verhaal niet klopt. De analytici van het CPB geven namelijk aan dat zij werkgelegenheidseffecten ramen door te schatten hoeveel mensen er graag een baan willen, en daar het aantal mensen vanaf te trekken waarvan zij verwachten dat die een tijdje zonder baan zullen zitten omdat baanzoekers en werkgevers een paar weken of maanden nodig hebben om elkaar te vinden.
In technische termen: het aantal uren dat mensen (betaald) willen werken, verminderd met de evenwichtswerkloosheid (bij jonge economen beter bekent als NAIRU - non-accelerating inflation rate of unemployment).
Het microsimulatiemodel van het CPB
Dat is geen voor de hand liggende aanpak, omdat het niets zegt over hoeveel banen werkgevers scheppen, hoeveel personeel ze willen aannemen of hoeveel vacatures bedrijven of overheden zullen plaatsen. In plaats daarvan gaat het CPB er simpelweg vanuit dat voor iedereen die werk wil, er sowieso een baan is of binnenkort komt. Die aanname leidt tot een raar mechanisme in het analytisch model van het CPB, waarbij een hoog aantal werkzoekenden automatisch leidt tot grotere werkgelegenheid.
Het CPB vergroot deze misvatting door in hun model het aantal mensen dat wil werken te koppelen aan veranderingen in het Nederlandse landschap van uitkeringen en toeslagen. Het CPB gaat er in zijn analyse vanuit dat naarmate uitkeringen en toeslagen omlaag gaan, meer mensen op zoek gaan naar werk.
In technische termen: om te kunnen ramen hoeveel meer werkzoekenden Nederland zal tellen, maakt het CPB gebruik van een microsimulatiemodel. Dit model analyseert de impact van wijzigingen in het belastingstelsel en in het socialezekerheidsstelsel op de commodificatie van werkelozen.