Eerst klimaatverandering. De bosbranden veroorzaken een scherpe toename in de CO2-uitstoot en tasten, zeker in combinatie met vergaande ontbossing, de capaciteit van de Amazone om CO2 op te nemen ernstig aan. Wetenschappers waarschuwen dat de combinatie van ontbossing en branden de Amazone snel richting een ‘tipping point’ brengt, waardoor de ‘groene longen van de aarde’ hun functie niet langer kunnen uitoefenen.
Branden in de Amazone zijn niet nieuw, maar de eerste beslissingen van de nieuwgekozen Braziliaanse president Bolsonaro deden letterlijk de vlam in de pan slaan. Meteen na zijn verkiezing begon hij met het ontmantelen van de instituties die de Amazone en haar inheemse bewoners beschermen, om zo ruim baan geven aan de soja- en veeboeren - belangrijke steunpilaren van zijn bewind.
Daarnaast draagt de belofte van groeiende handel in Braziliaans landbouwproducten bij aan de versnelde ontginning van de Amazone. Vlak voor de zomer sloten de EU en de Mercorsur - het Zuid-Amerikaanse handelsblok waarvan Brazilië de grootste handelspartner is - een nieuw handelsverdrag.
Dit verdrag neemt import- en exportbelemmeringen weg, waardoor de stroom van bijvoorbeeld vlees uit Brazilië naar Europa de komende jaren verder zal toenemen. Nederland is een zeer grote importeur van landbouwgoederen uit Brazilië.
Het EU-Mercosur-verdrag bevat weliswaar klimaat- en mensenrechtenparagrafen, maar in tegenstelling tot afspraken over het wegnemen van handelsbarrières zijn deze niet afdwingbaar. De handel kan dus onbelemmerd floreren ten koste van ecosystemen zoals de Amazone.
Handelsverdragen zijn een uitdrukking van de naoorlogse ambitie om verbinding en daarmee vrede te brengen. Voor Nederland is die missie geslaagd. Terwijl de verdragen die we in de tweede helft van de vorige eeuw sloten veel ontwikkelingslanden belemmerden hun eigen industrieën op te zetten, zorgden ze bij ons voor toenemende werkgelegenheid.
“ De handel kan onbelemmerd floreren ten koste van ecosystemen als de Amazone ”
Sinds de EU in de onderhandelingen over TTIP en CETA handelsafspraken aan het maken is met de VS en Canada, waar andere regels gelden voor de productie van bijvoorbeeld voedsel, woedt inmiddels ook in Nederland een debat over de wenselijkheid van verdragen die handel boven milieu- en arbeidsbelangen stellen.
Handelsland Nederland moet komende decennia dan ook alles op alles zetten om handelsverdragen om te vormen naar een middel om duurzame en eerlijke samenlevingen te realiseren, in plaats van handel te blijven zien als doel op zich.
De Europese Groenen hebben inmiddels een gedegen analyse van het Mercosur—verdrag gemaakt. Op basis daarvan kan GroenLinks leiderschap tonen in Nederland, dat er samen met andere Europese lidstaten voor moet zorgen dat onze handelsagenda bijdraagt aan de mondiale klimaatambitie om onder de 1,5 graden opwarming te blijven. Een eerste stap in de goede richting zou zijn om harde, afdwingbare klimaatafspraken vast te leggen in het EU-Mercosur-verdrag.
Dit artikel staat in het lentenummer van de Helling ?, jaar 2020. Altijd de nieuwste artikelen lezen? Word abonnee van het tijdschrift. Je ontvangt dan vier keer per jaar het tijdschrift per post. Of kies voor het online abonnement en lees de Helling digitaal.
De Helling draagt bij aan verdieping en politieke visievorming binnen GroenLinks. Met een abonnement steun je het werk van het tijdschrift en Wetenschappelijk Bureau GroenLinks.