Als Marit van der Riet het één dag voor het zeggen zou hebben in Rotterdam-Zuid, zou ze er voor zorgen dat iedereen die ze tegenkwam zich gezien zou weten door de macht. De erkenning van de bijdrage die ieder levert is volgens haar cruciaal voor een leefbare stad. Van der Riet studeerde geneeskunde en specialiseerde zich op arbeid en gezondheid. Ze werkte als onderzoeker bij de FNV en is nu zzp’er.

Op Zuid zette ze zich in bij onder andere Stichting Olijf, Comité Vreewijk, Stichting Bij Corrie en Stichting Botanische Tuin Afrikaanderwijk. Van 2010 tot 2013 was ze namens GroenLinks lid van het dagelijks bestuur van deelgemeente Feijenoord, waar ze ook woont. “Ik wil graag de onderkant en de bovenkant van de samenleving met elkaar verbinden. De rol van vrouwen in de buurt moet worden versterkt, die van machomannen verminderd.”

Geloofwaardig

Iqbal Din zou de banenmachine aanzetten, als hij het één dag voor het zeggen had op Zuid. Zelf werkt hij als beveiligingscoördinator bij een R.O.C. Daarnaast is hij actief bij een lange lijst maatschappelijke organisaties, waar onder de Stichting Platform Islamitische Organisaties Rijnmond (Spior), de Ghausia Moskee, de Pakistaanse Welfare en Uitvaart Society (PWUS) en Vrijwilligerswerk Rotterdam. In 2014 kreeg hij een lintje voor zijn inzet voor de stad en hij mag zich nu dus Ridder in de Orde van Oranje-Nassau noemen. Wat Din betreft draait burgerschap om “meedoen, delen, maatschappelijk actief zijn. Als je meedoet, hoor je er ook bij.”

Hij groeide op in de wijk Hillesluis: “Ik noem mijzelf echt een jongen van Zuid. Dit is mijn buurt. Mijn kinderen leven hier, al komen ze ook echt wel aan de andere kant van de Maas. Ik ga hier zeker niet weg.” Als bekend gezicht van de Pakistaanse gemeenschap werd hij in 2002 raadslid namens de PvdA in de deelgemeente Feijenoord. In 2014 verliet hij de PvdA om zich aan te sluiten bij Nida, een door de islam geïnspireerde emancipatiebeweging die zich in 2014 transformeerde tot politieke partij.

Din: “De PvdA is opgeschoven naar rechts, het is geen arbeiderspartij meer. De wijk Bloemhof was vroeger een echt PvdA-bolwerk, maar daar is niets van over. De mensen hebben geen vertrouwen meer in de partij. Bij Nida – de naam betekent oproep of stem – vinden de mensen wel gehoor voor zaken als discriminatie, islamofobie en onderwijs. Veel discriminatie vindt plaats in het verborgene, zoals in mei uit het onderzoek Islamofobie in zicht van Spior bleek. Nida maakt de problemen zichtbaar en pakt ze actief op, op een manier die voor mensen geloofwaardig is. We hebben een netwerk van studenten en anderen die actief zijn in de buurten, de moskeeën en de maatschappelijke organisaties. Dat helpt.”

Marit van der Riet reageert: “De PvdA en GroenLinks zijn erg witte partijen. De PvdA haalde wel migranten binnen, maar vanwege hun achterban, niet vanwege hun standpunten. Ik merk zelf ook dat mensen mijn verhaal wel goed vinden, maar dat er toch afstand is omdat mensen zich niet in je herkennen.”

Centralistisch

Onder leiding van voormalig GroenLinks-raadslid Nourdin El Ouali behaalde Nida bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 twee zetels in Rotterdam en zes zetels in verschillende Rotterdamse gebiedscommissies. Iqbal Din is lid van de gebiedscommissie Feijenoord. In 2014 werden de deelgemeenten vervangen door een indeling van Rotterdam in veertien gebieden met elk een gebiedscommissie. Het is de bedoeling dat zij als “de ogen en oren van het stadsbestuur fungeren”, aldus de website van de gemeente. Onder de kop ‘minder politiek, meer buurt’ wordt uitgelegd dat actieve buurtbewoners, ondernemers of maatschappelijke organisaties via de gebiedscommissie invloed kunnen uitoefenen op het wel en wee van hun wijken.

De negen tot vijftien commissieleden hebben als taak “het stadsbestuur te adviseren, participatie te organiseren en toe te zien op de uitvoering in een gebied”. De leden hoeven niet aangesloten te zijn bij een politieke partij. De gebiedscommissie van Feijenoord bestaat uit vier leden van de PvdA, twee van de SP, twee van D66, twee van Nida, één van Feijenoord in Actie en drie van Leefbaar Rotterdam, waaronder de voorzitter. Zij zou ook aan dit gesprek deelnemen, maar was op het laatste moment verhinderd. Het plan van de gebiedscommissie voor 2014-2018 is weliswaar geheel gebaseerd op de gedachte van bewonersparticipatie, maar volgens zowel Din als Van der Riet werkt het allemaal maar heel matig.

Veel mensen in de buurt begrijpen de rol van de commissie niet goed en in veel gevallen grijpt de stad van bovenaf in. Van der Riet: “Mijn motivatie om de politiek in te gaan was juist: stem te geven aan mensen zonder stem, maar die participatie via de gebiedscommissies is niet geworden wat wij wilden. Rotterdam blijft een centralistisch bestuurde stad. Er kan heel weinig.” Din:“Wij moeten als gebiedscommissie regelmatig vechten voor inspraak van de buurt. Gelukkig komen buurtbewoners steeds vaker bij ons met kwesties die hun aan het hart gaan.”

Sloophamer

De belangrijkste kwestie van dit moment is zonder twijfel het woningbeleid. Wethouder Ronald Schneider (Leefbaar) vindt dat Rotterdam te veel goedkope huurwoningen heeft. Om te voorkomen dat hoger opgeleide buurtgenoten en gezinnen naar omliggende gemeenten vertrekken, wil hij 36.000 duurdere huizen bouwen en van 20.000 woningen de huur verhogen, ze samenvoegen of slopen. Een fors deel hiervan staat op Zuid.

Iqbal Din: “10.000 woningen op Zuid vallen onder de slopershamer. Den Haag draagt extra miljoenen bij om deze operatie mogelijk te maken. Wij zijn het niet eens met de plannen, want waar moeten de mensen met een lager inkomen dan wonen? Er is veel verzet op Zuid. Ook Nida doet mee aan de handtekeningenactie voor een referendum.”

Marit van der Riet: “We hebben veel armoede, maar tegelijkertijd is nergens in Rotterdam zoveel gentrification als hier op Zuid. Sinds ik hier in 2004 kwam wonen is er veel veranderd. Ik herinner me een periode dat kinderen na tien uur ’s avonds niet meer op straat mochten en dat (toen nog) burgemeester Opstelten dat zelf ging controleren. Er waren schietpartijen, waarop de gemeente reageerde met preventief fouilleren. Veel van die mensen zijn weg. Die zijn nu dus op drift. Kijk, ik was echt niet blij met de schietpartijen en de angst die dat met zich meebracht, maar het lijkt erop dat die mensen nu gewoon de stad uit worden gejaagd.

Zuid is hip geworden. Ik heb nog een huis kunnen kopen op Katendrecht omdat ze die toen heel slecht kwijt konden. Het is voorgekomen dat mensen er bij aankoop van een appartement een dure auto bijkregen. Nu is dat heel anders. Er zijn meer duurdere woningen. Maar de armsten in de wijk hebben geen plek meer. En we hebben nu ook te maken met de komst van vluchtelingen. Mensen hebben het gevoel dat er verdringing plaats vindt, dat de vluchtelingen de woningen innemen. Zowel de vluchtelingen als de arme mensen zijn aangewezen op goedkope woningen die men wil slopen. En die mensen verdwijnen niet.”

Din: “De politici van Leefbaar hier in de buurt kijken er vaak anders tegenaan dan die in de gemeenteraad; zij zien de problemen in de wijk en zijn het vaak met ons eens. De gebiedscommissie is er natuurlijk alleen voor de uitvoering, en neemt geen politieke besluiten, maar we hopen toch dat ze hun stem in de stad laten horen.”

Eisen

Een hinderpaal is wat betreft beide politici de Rotterdamwet uit 2005, die grote steden in achterstandsgebieden extra middelen en bevoegdheden geeft. De doelen van de wet zijn: leefbaarheid vergroten, het ondernemersklimaat verbeteren en woonproblematiek aanpakken. Instrumenten zijn het verlagen van de onroerendezaakbelasting voor bedrijven, het sluiten of onteigenen van panden en het stellen van inkomenseisen aan woningzoekenden. Alleen Rotterdam heeft dat laatste ook daadwerkelijk uitgevoerd.

Iqbal Din:“De doelstelling klinkt mooi, maar in de praktijk betekent het vooral dat bedrijven en hogere klassen profiteren. Mensen met lage inkomens of uitkeringen hebben steeds minder speelruimte. Zij hebben ook de vaardigheden niet om alle dingen te regelen. De opleiding ontbreekt, er zijn problemen met taal en dan gaat het niet alleen om het spreken van Nederlands, maar ook om de culturele interpretatie van taal: als iemand zegt kom eens langs, bedoelt hij dan ook dat je echt moet komen, of is het een beleefdheidsfrase? Leefbaar Rotterdam legt maatregelen op, maar vervolgens moeten mensen het zelf maar uitzoeken. Dat vind ik niet kunnen.”

Marit van der Riet: “Een voorbeeld is de tegenprestatie voor de uitkering. Mensen worden verdeeld in wie wel en wie niet kan werken. Die laatsten moeten zelf voor hun maatschappelijke activiteiten zorgen. Maar velen weten niet hoe. Mensen aan de onderkant hebben geen of minder keuzes doordat ze niet aan alle eisen kunnen voldoen die de participatiemaatschappij stelt. Het valt me op dat het altijd witte middenklassers zijn die beslissen wat ‘normaal’ is. Zij hebben een blinde vlek voor het feit dat er ook mensen zijn die niet alles kunnen wat zij kunnen.

Waar je als overheid op moet letten is of mensen de vrijheid hebben te kiezen hoe ze hun leven willen invullen. Maar veel mensen weten niet meer wat ze willen. Dat geldt vooral voor de arme witte bevolkingsgroep, mensen die vaak al drie generaties in de bijstand zitten en daardoor geen enkel netwerk meer hebben. In de migrantengemeenschappen is er vaak nog een neef die heeft gestudeerd, of een nicht met een bedrijf. Over het algemeen geldt dat mensen die al weinig stem hebben, nog meer in de verdrukking komen."

Redder

Iqbal Din: “Je hebt hier sinds 2012 het Nationaal Programma Rotterdam Zuid onder leiding van Marco Pastors. Hij werd destijds als redder binnengehaald. Hij zou achterstanden wegwerken, het woningbeleid en het onderwijs verbeteren en kreeg daarvoor veel geld van het Rijk en de gemeente Rotterdam. Ik zal niet zeggen dat het mislukt is, maar het gaat niet goed. Toen zijn plannen niet werkten, is Pastors de organisaties gaan inschakelen die hij aanvankelijk vergeten was, zoals die van migranten.”

Van der Riet: “Het lijkt erop dat hij nu toch begrepen heeft dat al die mensen waarvan hij steeds zei dat het hun eigen schuld is dat ze in zo’n moeilijke positie zitten, dat dat toch anders in elkaar zit. Nou, dat is wel een dure les geweest, maar dat was het waard! (gelach) Het is natuurlijk de verkeerde benadering te denken dat één man het wel even kan oplossen.”

Een betere benadering is wat haar betreft het versterken van netwerken in de buurt, ook religieuze netwerken die vaak een belangrijke sociale rol spelen, zoals de migrantenkerken in de wijk. Participatie betekent dat de politiek zich anders opstelt. De politiek moet zich terugtrekken, zich dienstbaar opstellen. Ze moeten niet met plannen komen, maar veel meer luisteren en kijken naar wat er echt nodig is. Wij hebben helemaal geen behoefte aan sterke mannen, omdat die altijd dingen willen die daar niet aan bijdragen.”