Een andere demograaf die Bricker en Ibbitson van mening deed veranderen was de Noorse academicus Jørgen Randers. Randers was coauteur van The Limits to Growth en maakte zich ooit zorgen over bevolkingsgroei in plaats van -krimp. Net als Lutz is hij er van overtuigd geraakt dat de wereldbevolking onder de 8 miljard zal blijven. Meer dan Lutz wijst Randers op de effecten van verstedelijking. Nu al woont de helft van de wereldbevolking in steden en die trend neemt eerder toe dan af. In steden is de kans op werk groter en daarnaast bieden steden avontuur en vrijheid. Ook arme vrouwen zonder onderwijs krijgen in de stad minder kinderen. In een sloppenwijk is er simpelweg weinig plaats voor grote gezinnen.
De interessantste passages in The Empty Planet bestaan uit gesprekken die de auteurs wereldwijd met jonge vrouwen voerden. Of het nu in een sloppenwijk in New Delhi was, een ziekenhuis in São Paulo, of tijdens een maaltijd met jonge professionals in Brussel of Nairobi, overal gaven de vrouwen te kennen dat ze hooguit twee kinderen wilden en daar liever mee wachtten tot zij en hun partner voldoende inkomen hadden om hun kinderen te kunnen laten studeren.
Voor het eerst dreigt er wereldwijd een bevolkingsimplosie in plaats van een bevolkingsexplosie. Niet noodgedwongen, maar omdat mensen ervoor kiezen. Hoe ‘liberaler’ een samenleving, zo suggereren Bricker en Ibbitson, hoe groter de kans dat het vruchtbaarheidscijfer tot de vervangingsgraad of zelfs daaronder daalt.
Alleen immigratievriendelijke landen als Canada en (tot voor kort) de VS zijn op dit moment in staat hun bevolking op peil te houden. Wie immigratie afwijst, heeft volgens Bricker en Ibbitson twee ‘opties’. De eerste zou je ‘religieus-fundamentalistisch’ kunnen noemen: beschouw het krijgen van kinderen als een heilige plicht, ontmoedig abortus, herstel de macht van het patriarchaat en geef vrouwen geen toegang tot de arbeidsmarkt. Dat werkt. In orthodox-religieuze gemeenschappen krijgen vrouwen bovengemiddeld veel kinderen.
De tweede optie is ‘liberaal’: regel langdurig ouderschapsverlof voor beide ouders, zorg voor goedkope voor- en buitenschoolse opvang, compenseer de inkomensderving die onvermijdelijk met het krijgen van kinderen gepaard gaat, wijs mannen regelmatig op hun zorgplichten en behoud het carrièreperspectief voor vrouwen. Dat werkt, maar zeker is het niet. Er is, tot slot, een derde optie die de auteurs niet noemen. Je kunt vrouwen dwingen kinderen te krijgen. Noem dat de Handmaid’s Tale-optie. Voorlopig is dat alleen fictie.
Maar waarom zou je eigenlijk een bevolking op peil willen houden? Vraag het de millenials. In een samenleving waarin de bevolking terugloopt en vergrijst zijn er minder banen, zullen mensen tot op hoge leeftijd moeten werken, zijn de vaste lasten ongekend hoog, wordt de zorg onbetaalbaar, staan de pensioenen onder druk en is er weinig sociale zekerheid. Wat ecologie betreft is de terugloop van de bevolking misschien gunstig, maar economisch gezien voorspelt het niet veel goeds. Sociaal gezien staan we op de drempel van een nieuwe tijd. Vrijwillige terugloop hebben we nooit eerder meegemaakt. Of het echt loopt zoals Bricker en Ibbitson verwachten, dat zal de toekomst leren. Maar dat het zo zou kunnen lopen is door dit boek een stuk plausibeler gemaakt.
