Het is geen verjaardag om vrolijk van te worden. Onze oosterburenburen kijken met gemengde gevoelens terug op tien jaar legalisering van de prostitutie. Vóór 1 januari 2002, toen de wet van de roodgroene regering-Schröder van kracht werd, gold prostitutie nog als onbetamelijk (sittenwidrig) en was pooierschap verboden, daarna niet meer. Volgens de voorstanders bij de SPD en de Grünen zou de wet een einde maken aan de dubbele moraal tegenover prostituees en zouden ze eindelijk gewone arbeids- en burgerrechten krijgen. Sekswerk zou 'een beroep als alle andere' worden.

De werkelijkheid is omgekeerd. Volgens een onderzoek van de Heidelbergse universiteit is de mensenhandel door de legalisering alleen maar toegenomen. De toevloed van vooral Oosteuropese meisjes heeft de seksmarkt onherbergzamer en gevaarlijker gemaakt en de risico's van pooiergeweld, uitbuiting en geslachtsziekten vergroot (de 'Alles Ohne'-trend zet door). Flatrate-bordelen, waar je voor 70 euro zoveel kunt neuken als de wilt, bloeien als nooit tevoren, net als grote wellness-achtige seksclubs. De grootste van Europa, het veelbesproken Paradiso in Stuttgart, trekt volgens de trotse eigenaar per jaar 55.000 klanten.

Maischberger

Normaliter kunnen Duitse talkshow hosts goed orde houden. Anders dan in Nederland laten zij mensen rustig uitpraten, en hoewel het er stevig aan toe kan gaan, geven ook de gasten elkaar meestal de ruimte. Maar onlangs lukte het Sandra Maischberger ('Menschen bei Maischberger', ARD) niet. Vijf kwartier lang vielen emotioneel geprikkelde Duitsers (m/v) elkaar in de rede. Schrandere Sandra zat er af en toe wat verloren bij. Het onderwerp: ‘Goedkope seks of edelbordeel: schaf de prostitutie af!’

De gasten: feministische mastodont Alice Schwarzer, die met haar blad Emma al jaren fulmineert tegen de prostitutiewet. We moeten volgens haar stoppen met de naïeve ‘Oh-la-la-mythe’ van prostitutie en de bittere realiteit van vernedering en uitbuiting onder ogen zien. Dan Volker Beck, Grünen-parlementariër en een van de bekendste gay-activisten van Duitsland. Hij verdedigt de legalisering, maar erkent dat de normalisering van prostitutie halfweg is blijven steken en er nog veel te verbeteren valt. De derde gast is Kyra, een 30-jarige vrijwillige en zelfstandige prostituee. De vierde is een sociaal werkster van de gezondheidsdienst in Stuttgart, die onder andere veel te stellen heeft met de vijfde gast, de gebruinde uitbater van het bovengenoemde edelbordeel Paradiso. Tenslotte schuift nog een dappere huisvrouw aan die haar man buiten de deur heeft gezet toen hij haar bekende regelmatig op hoerenbezoek te gaan.

Onderwaterlasser

De discussie die volgt is zonder meer sexy te noemen. Frau Schwarzer gaat er meteen hard in door te ontkennen dat het hoerenberoep ooit een ‘ganz normale Dienstleistung’ kan worden: prostitutie en mensenhandel zijn onafscheidelijk. Beck verdedigt daarentegen dat het juist wél een normaal beroep moet worden en wil niet spreken in termen van goed of kwaad: ‘Het gaat me als wetgever helemaal niet zoveel aan, de moraal’. De sociaal werkster gelooft eigenlijk niet dat er zoiets bestaat als een gelukkige, autonome hoer: die is net zo zeldzaam als ‘een onderwaterlasser in de metaalindustrie’. Kyra, de uitzondering, kan wel glimlachen om die vergelijking.  

Schwarzer heeft niet veel op met de Grünen, die volgens haar de drijvende kracht zijn  geweest achter de wet. Ze wist niet of ze lachen of huilen moest toen zij in 1990 het voorstel deden om de prostitutie te bestempelen als een ‘leerberoep’ (Ausbildungsberuf) met welbepaalde opleidingscriteria. Het een beroep als alle andere te noemen is een naakte vorm van cynisme: iemand legt geld neer en denkt daarvoor een lichaam en een ziel te kunnen kopen. Het gaat niet eens zozeer om seks, maar om macht. Hoeren zijn voor hoerenlopers niet meer dan een stuk vlees met een gat erin.

Slavernij

Waarom, informeert presentatrice Sandra Maischberger, is het nog nooit gelukt om het oudste beroep van de wereld af te schaffen? Moeten we het niet als feit erkennen? Schwarzer: niet eens zo lang geleden hadden we de slavernij, maar in democratieën zijn we het er over eens geworden dat we dat toch niet meer willen. De koop en verkoop van vrouwen moet worden verboden. Eerder had zij de Stuttgartse bordeelhouder al de bekentenis ontlokt dat zijn hart zou breken als zijn dochter in de prostitutie zou gaan: ‘Waarom breekt uw hart dan niet bij al die andere vrouwen?’

De wat wanhopig ogende groene liberaal Beck benadrukt nog eens dat vrouwen (en mannen) toch echt zelf moeten beslissen, en dat wij hun besluit moeten respecteren, ongeacht de gronden die zij zelf daarvoor aanvoeren. De menselijke waardigheid figureert prominent in het eerste artikel van de Duitse Grondwet. Maar menselijke waardigheid betekent volgens Beck ook dat ik levensbeslissingen van anderen, die ik niet deel, serieus moet nemen en respecteren: ‘Men kan de menselijke waardigheid niet aanroepen om mensen tegen zichzelf te beschermen’.

Nadat de bedrogen huisvrouw zeer fel is uitgevallen tegen Beck (‘wat denkt u dat dit in tal van gezinnen aanricht’?) vraagt de presentatrice: moeten we dan niet naar een verbod op prostitutie, net als in Frankrijk? Schwarzer wil daar voorzichtig mee zijn. Enerzijds wil zij maximale bescherming en onbeperkte burgerrechten voor prostituees, maar anderzijds erkenning voor de maatschappelijke misstand dat er mannen zijn die denken vrouwen te kunnen kopen. Zij bepleit daarom bestraffing van hoerenlopers, mensenhandelaren en pooiers, en verwijst naar de Europese vrouwenlobby die sinds vijf jaar opkomt voor een ‘prostitutievrij Europa’.

Oberschicht-Feminismus

Het is een oud thema van Schwarzer: seksualiteit is bij mannen met macht geladen, bij vrouwen met onmacht. In 2008 noemde Emma het Berlijnse links-alternatieve dagblad taz nog het ‘centrale propagandablad van de het-is-een-beroep-als-alle-andere ideologie’, omdat de krant had geschreven dat prostitutie altijd al een legitiem middel tot overleven was geweest, ja zelfs moest worden gezien als ‘een opstand tegen het patriarchaat’ met zijn huisvrouwenmoraal. Schwarzer vond dat een typisch voorbeeld van ‘Oberschicht-Feminismus’. De Amsterdamse PvdA-wethouder Asscher noemt het liever ‘comfort-feminisme’.

De rode en groene initiatiefneemsters zijn trouwens nog steeds trots op de wet van 2002. Irmingard Schewe-Gerigk, die tot 2009 voor de Groenen in de Bundestag zat, heeft zich jarenlang geërgerd aan de ‘horrorstories’ die Schwarzer daarover ophing: ‘Vrijwillig of niet: vrouwen (en mannen) doen het nu eenmaal. Er bestaat een grote vraag naar prostitutie. Zij is een realiteit’. Het bijtende commentaar van Emma: ‘Wie wil de wereld nog veranderen? De Groenen in elk geval niet’.

In 1990 stelde Schewe-Gerigk in een hearing over ‘Beroep: hoer’: ‘Alles is te koop: lichamelijke en geestelijke arbeidskracht, ideeën, creativiteit, engagement. Wat is er volgens deze logica dan op tegen dat ook seksualiteit te koop is?’ Zo commercieel bont maakt de huidige groene woordvoerder Astrid Rothe-Beinlich het niet. Maar ook zij toonde zich ter gelegenheid van de ‘internationale hoerendag’ op 2 juni 2010 nog steeds ingenomen met de door haar partij geïnitieerde legalisering.

Geen normaal beroep

Een studie van de regering-Merkel stelde al in 2007 vast dat de wet ‘weitgehend ins Leere gelaufen’ was. CDU-minister voor vrouwenzaken Ursula von der Leyen kondigde een wending aan in het prostitutiebeleid: ‘Prostitutie is geen normaal beroep – er uit stappen is het doel!’ Het rapport beschreef ook de ‘zogenaamd vrijwillige’ prostitutie als ‘een overwegend fysiek en psychisch belastende bezigheid, die niet zelden door bijzonder kwetsbare groepen wordt uitgeoefend’. Het was bovendien een sociale realiteit ‘dat vele prostituees in een situatie verkeren waarin het twijfelachtig is of zij werkelijk vrij en autonoom voor of tegen dit beroep kunnen kiezen’. Maar er is sindsdien op het hoogste politieke niveau weinig tot niets gebeurd.

Het is frappant om te zien hoe sterk het Duitse debat lijkt op het Nederlandse. De Duitse roodgroene wet werd dan ook direct geïnspireerd door de opheffing van het bordeelverbod door Paars in 2000. Ook doorgaans gereserveerde Duitsers debatteren met overslaande stem wanneer het gaat om intieme zaken als seks en geweld. In Nederland circuleren ultraliberale, amorele argumenten over de normalisering van ‘sekswerk’ nog steeds bij GroenLinks en D66 (de PvdA en de VVD zijn er inmiddels van genezen). De morele woede van Alice Schwarzer mag daarom ook bij ons best wat luider doorklinken. Prostitutie is onbeschaafd en onmenselijk. Het debat hierover mag niet worden ontweken met de stoplap dat mensen toch zelf het beste weten wat goed voor ze is. Vrouwen kopen en verkopen is niet normaal. Weg met de liberale pooiervrijheid!

Een korte versie van dit stuk verscheen in Het Parool (22.3.12).