Hoe wordt links weer de beweging van het vrije genieten?
Een klimaat waarin je vrij kunt spreken altijd te verkiezen is boven een samenleving die al te gemakkelijk teruggrijpt naar opgelegd zwijgen, betoogt Koen Lemmens in zijn nieuwe essaybundel.
In 1923 verscheen 'Ich und Du' van Martin Buber. We moeten dus nog even wachten op het honderdjarig jubileum van dit korte filosofische meesterwerk. Toch is het van belang nu al deze tekst ter harte te nemen. Juist door de ‘bubbelficatie’ van de samenleving – het proces waarbij ieder zich terugtrekt in de bubbel van het eigen gelijk – biedt het dialogische denken van Buber de kans om radicaal anders met elkaar om te gaan én kritisch te kijken naar de door kapitalisme en digitalisering voortgedreven wereld.
De ontmanteling van de verzorgingsstaat laat zich schetsen als een hink-stap-sprong van het neoliberalisme. Links-progressief Nederland staat voor de taak een nieuwe hink-stap-sprong voor te bereiden, naar een samenleving waarin solidariteit het alternatief is voor individueel zelfbehoud.
De EU en veel Europese landen zijn op dit moment bezig met een heroriëntatie als het gaat om de relatie met China. Lange tijd werd geloofd dat het nastreven van steeds meer economische verstrengeling met China zou leiden tot politieke liberalisering in het land. Het tegenovergestelde is echter gebleken: door onze toenemende economische afhankelijkheid van China is het steeds moeilijker geworden om op te komen voor onze eigen waarden. Ook Nederland zou nu een Chinabeleid moeten ontwikkelen waarin progressieve waarden en mensenrechten centraal staan.
In een luttel aantal maanden werd het in 2021 verschenen boek boek Free: Coming of Age at the end of history van Lea Ypi een bestseller. Het is al in veel talen vertaald, waaronder het Nederlands. Ypi doceert aan de London School of Economics en werd in Albanië geboren. Het boek gaat over haar jeugd en beschrijft hoe ze als kind in een socialistisch land opgroeit, vervolgens als puber de transformatie naar een ‘opkomende economie’ meemaakt en haar land onder leiding van economische raadgevers, geheel volgens neoliberaal recept, na heftige politieke en economische crises, in een Westerse liberale markteconomie verandert. En daarmee volgens velen het eindstadium van de geschiedenis bereikt: beter dan dat kan het niet worden.
Het gele boekje is terug. Bij het halen van de eerste vaccinatie was ik het documentje, dat onderin een laadje lag, bijna vergeten. Omdat ik Janssen kreeg, moest ik voor de stempel een extra tripje maken naar de vaccinatie-hal. Het voelde goed. Mijn gele boekje herinnerde me aan mijn reizen. De eerste stempel is van 1992 – gele koorts. Ben je net als ik – wit, hoog opgeleid, rond de vijftig- dan weet je hoe belangrijk keuzevrijheid is. In ons land woedt een heftig debat over vaccineren en keuzevrijheid, maar daarover gaat deze column niet.
In haar nieuwste boek ‘In naam van de vrijheid’ blikt Farah Karimi terug op twintig jaar ‘war on terror’. “De retoriek was: we gaan democratie, vrijheid, mensen- en vrouwenrechten brengen in Islamitische landen. Ik vroeg me af: wat is hier twintig jaar na dato van terecht gekomen?” Naast een geopolitieke analyse, is het boek vooral een persoonlijk verslag van haar ervaringen als politicus en als directeur van hulporganisatie Oxfam Novib.
Afgelopen week verscheen in de Volkskrant een achtergrondartikel over de politieke tegenstellingen tussen 'links' en 'rechts' (zie onder). De auteurs stellen dat het onderscheid tussen links en rechts uiterst actueel is. Verschillende opiniemakers worden aan het woord gelaten. Zo ook de bioloog Frits Bienfait, auteur van het onlangs verschenen boek 'Is links beter dan rechts?'
De gelijkheidsdrang van het socialisme zou zich niet verdragen met individueel vrijheidsstreven. Jawel, zeggen Femke Halsema en Bart Snels, het begrip emancipatie sluit beide in.