Veertien jaar later is er weer een nieuw soort akkoord gepresenteerd: een hoofdlijnenakkoord. Hoewel iedere partij duidelijk herkenbare cadeautjes komt brengen aan de eigen achterban, is het opnieuw Geert Wilders die zichzelf in het centrum van de macht heeft geplaatst. Bij het Kamerdebat gisteren over het akkoord zei hij letterlijk dat het een ‘pakket is om je vingers bij af te likken’.
Het akkoord is een cruciale stap in een langetermijnstrategie die hij vernuftig heeft uitgestippeld. Alle losstaande beleidsvoorstellen lijken op het eerste gezicht misschien weinig samenhangend (een vierdelig broos bouwpakket, aldus de Volkskrant). Het klopt ook dat het een vat vol tegenstrijdigheden is (lees deze scherpe column in NRC Handelsblad). En ja, cruciale pijlers van het akkoord – zoals de asiel- en stikstofplannen en het veiligheidsbeleid – zijn niet uitvoerbaar door internationale afspraken of door gebrek aan uitvoeringskracht (zie dit persbericht van de politie).
De langetermijnstrategie van Wilders
Wilders likt zijn vingers af, omdat het akkoord een cruciale tussenstap is om bij de volgende verkiezingen nog machtiger te worden. Veel analisten en opiniemakers hebben de vinger al op de zere plek gelegd. Als de woeste plannen die ‘het volk’ heeft besteld worden geblokkeerd door ‘D66-rechters’ en ‘Brusselse bureaucraten’, dan is dat vooral koren op de populistische molen (lees de columns van Tamar de Waal, Tom Jan Meeus en Mark Thiessen bijvoorbeeld). Deze vooropgezette verliezersstrategie voedt de weerzin tegen de Europese Unie. Zij verzwakt Europa op het slechtst mogelijke moment. De Russische agressie en ecologische crisis vragen om eendracht en daadkracht, maar Wilders maakt de geesten rijp voor een Nexit.
De geraffineerde electorale strategie zie je ook terug in maatregelen die leiden tot gebrekkige publieke voorzieningen. Onderzoek laat zien dat verschraalde publieke voorzieningen en eenzaamheid een voedingsbodem zijn voor radicaal-rechtse partijen. Dit akkoord speelt daar handig op in. Ondanks alle woorden over bestaanszekerheid is de al eerder bedachte miljardenbezuiniging voor gemeenten in 2026 niet van tafel. De VNG waarschuwt dat gemeenten hun taken op het gebied van zorg, onderwijs en de leefomgeving straks niet goed kunnen uitvoeren. Ik hoor wethouders reële zorgen uitspreken over de vraag of ze de bibliotheek, het zwembad, de muziekschool of de welzijnsvoorziening nog kunnen openhouden. Dit zijn plekken waar mensen elkaar ontmoeten, waar gemeenschappen worden gevormd, waar we als samenleving samen leven. Maar saamhorigheid past niet bij het verdienmodel van Wilders.
Kan het nog cynischer?
Ik vrees van wel. Wilders begrijpt namelijk als geen ander dat politieke macht méér is dan vluchtige zetelwinst. Het akkoord is daarom niet alleen onderdeel van een slimme electorale strategie, er zit ook een gevaarlijke machtsstrategie achter. Politicoloog Simon Otjes rekende al uit dat PVV er gratis zetels bij krijgt, als het lukt het kiesstelsel te wijzigen door de introductie van provinciale zetels en landelijke vereffeningszetels.
De aanval op links
Wilders maakt zichzelf niet alleen machtiger met dit akkoord, het is er ook op gericht om de invloed van zijn politieke tegenstander in te perken. In het akkoord staan losse puntjes en vage voorstellen die bij elkaar opgeteld een duidelijke aanval zijn op links Nederland. Zo wordt de politieke tegenstander vakkundig uitgeschakeld. Tenminste vijf plekken en groepen waarvan het beeld bestaat dat links daar dominant is, moeten het ontgelden:
- Ambtenaren zijn het bokje. Zij worden veelal gezien als dienaren van de linkse zaak. In het akkoord staat dat één op de vijf rijksambtenaren straks moet vertrekken en ze kunnen de jaarlijkse salarisindexering wel vergeten.
- Demonstranten krijgen minder ruimte. Dit ‘tuig’ staat op de barricaden voor vermeende linkse hobby’s als het klimaat, Gaza en rechten voor LHBTIQ+-personen. In het akkoord staat dat de regering scherper onderscheid gaat maken tussen demonstraties en ordeverstorende acties. (Ik vraag me dan af of dat ook voor boze boeren zal gelden?)
- De ambitie is om de gang naar de rechter te bemoeilijken voor ideële organisaties. Dat zijn ngo’s die doorgaans worden gezien als linkse activisten omdat ze opkomen voor het milieu of mensenrechten.
- Vermeende vrijplaatsen voor linkse opinies, zoals de publieke omroep en kranten, krijgen financiële dreunen. Ook andere linkse hobby’s en vertier, zoals culturele instellingen, boekhandels en festivals, komen in zwaar weer door de forse btw-verhoging.
- Universiteiten zijn ook zulke vrijdenkersplekken die het voor hun kiezen gaan krijgen. Ook hiervan bestaat het beeld dat dit linkse kritische bolwerken zijn. Op studenten, het hoger onderwijs en wetenschap wordt bijna 1 miljard euro bezuinigd.
We moeten niet naïef zijn. Het spel dat Wilders speelt is venijnig en vijandig. En hij staat niet alleen. Aan zijn zijde staan radicaal-rechtse en nationalistische bondgenoten van de Franse Rassemblement National, de Duitse AfD, de Hongaarse partij van Orbán of van Meloni’s Fratelli d’Italia. Het is hoog tijd om de opmars van uiterst rechts te stoppen. Zo blijft de aanval op (vermeend) links beperkt.
Wil je een bijdrage leveren aan het blokkeren van de aanval op democratische waarden? Ga dan stemmen bij de Europese verkiezingen op 6 juni!
