Een samenvatting
Vertrouwen
De verkiezingsnederlaag op 12 september was ongekend groot: de partij verloor zestig procent van haar aanhang – 400.000 kiezers zijn weggelopen, er resteerden slechts vier Tweede Kamerzetels. De landelijke partijtop ging maanden ruziënd over straat en liet een pijnlijk politiek amateurisme zien. De kiezers vonden de partij niet langer het vertrouwen waard. Maar is de grote nederlaag een reden om het bestaansrecht van GroenLinks ter discussie te stellen?
Twee jaar eerder behaalde GroenLinks nog ruim tien zetels bij de Tweede Kamerverkiezingen, een resultaat dat nog werd overtroffen bij de Provinciale Statenverkiezingen een klein jaar later. GroenLinks boekt verkiezing na verkiezing goede resultaten op lokaal niveau en bestuurt al jarenlang met veel succes in grote en kleinere steden mee. Is het verlies bij de Tweede Kamerverkiezingen niet vooral te wijten aan de partijtop en niet of veel minder aan het programma van de partij?
Onderzoek laat zien dat verreweg de meeste kiezers bij de laatste verkiezingen zijn afgehaakt omdat ze eenvoudigweg geen vertrouwen hadden in GroenLinks en haar vertegenwoordigers. Die enquêtes tonen ook nog iets anders: steeds meer mensen weten niet meer precies waar de partij voor staat, hoe ze de partij politiek moeten plaatsen. Symbolen van deze verwarring zijn de voorstellen rondom het ontslagrecht en de steun voor de missie naar Kunduz.
GroenLinks is nooit bang geweest om nieuwe onderwerpen te agenderen en om als het nodig was tegen de stroom in te roeien. GroenLinks is altijd een partij geweest van pioniers en vrijdenkers. De partij praat niet iedereen naar de mond en heeft lef. De crisis die GroenLinks getroffen heeft, is een logisch moment om haar politieke plaatsbepaling opnieuw te doordenken. Een nieuwe leiding moet de band met de weggelopen kiezers herstellen. Wat wordt het verhaal om het gesprek met de kiezers mee aan te gaan? Dit pamflet is in de eerste plaats een verkenning van nieuwe invalshoeken en thema's.
Crisis
We verkeren in een diepe financieel-economische en ecologische crisis. Deze bepaalt in grote mate de context voor het politieke handelen. Het is opmerkelijk dat eigenlijk alle partijen ervan uitgaan dat als we nu maar flink bezuinigen en even door de zure appel heen bijten, we het oude pad der vooruitgang als vanzelf wel weer zullen vinden. GroenLinks is ervan overtuigd dat oude tijden niet meer zullen herleven: economisch onwaarschijnlijk, ecologisch onverantwoord.
De koers dient drastisch te worden verlegd. Hier hoeven we overigens helemaal niet gebukt onder te gaan: er ligt een mooie toekomst in het verschiet als we de juiste groene en linkse keuzes maken. De tijden van eindeloos groeiende materiële overvloed zijn voorbij. Het zal des te meer aankomen op eerlijk delen.
De linkse politiek van GroenLinks dient aan te sluiten bij de noden en wensen van veel mensen. Werknemers zijn speelbal in een spel waarvan ze de regels steeds minder snappen. Reorganisatie van bedrijven is de nieuwe regel, geen uitzondering. De werkzekerheid daalt. Flexibiliteit is de nieuwe norm aan het worden. Dit is een geringer probleem voor hoogopgeleide en veel gevraagde werknemers. Voor hen biedt het ook kansen.
Maar voor mensen met minder opleiding op een overvolle arbeidsmarkt leidt dit tot veel onzekerheid. Toen de crisis in 2008 losbarstte, bleek dit zonneklaar. De ambitie van GroenLinkse politiek zou moeten zijn om mensen niet minder, maar meer – en deels nieuwe – zekerheden te bieden: zowel outsiders als insiders. Op andere sociale terreinen, zoals de zorg, kunnen vergelijkbare verhalen worden verteld.
Groen en sociaal
De ideeënrijkdom op het terrein van de groene politiek is bij GroenLinks groot, lokaal zijn vele successen geboekt en de verbinding met de herlevende groene beweging biedt grote kansen. Het is de kunst om de komende jaren de focus, die nu sterk ligt op klimaat en energie, te verbreden naar voedsel, natuur, dierenwelzijn, openbaar vervoer, de fiets – issues die velen raken, waar de problemen groot zijn, maar tegelijkertijd de oplossingen voor het opraken liggen.
Groene en sociale politiek kan alleen vorm krijgen als we bereid zijn te sleutelen aan ons economische systeem, dat is de kern van mijn redenering. Economische hervormingen zijn een voorwaarde voor een succesvolle aanpak van de milieudegradatie en een politiek van eerlijk delen en gelijke kansen. Ik werkte de volgende vijfslag uit:
1. beperk de macht van de financiële markten, banken en aandeelhouders;
2. versterk de solidariteit; verklein verschillen;
3. versterk het publieke domein en democratiseer de publieke diensten;
4. geef mensen grip op hun tijd en kies voor immateriële groei;
5. reken eerlijke prijzen: voer de ecotaks in.
Het zijn – deels nieuwe – onderwerpen die een centrale plek verdienen in de politieke praktijk van GroenLinks. Ze sluiten nauw aan bij de zorgen én de wensen van veel mensen. Het is de kunst ze slim uit te werken en er maatschappelijke steun voor te verwerven; er een nieuwe trend mee te zetten, een evenwichtige samenleving mee te bouwen.
Kiemen van wat er mogelijk is, zijn overal zichtbaar. Het is bijzonder dat dit steeds meer vorm krijgt in grassroots-initiatieven: coöperaties, nabuurschappen, broodfondsen, mensen die samen de handen uit de mouwen steken. Deze initiatieven sluiten aan bij oude tradities uit het verenigingsleven en bij de beginperiode van vele nu klassieke maatschappelijke organisaties. Dit is bij uitstek het speelveld van GroenLinks.
Dit pamflet kent slechts één ambitie: het politiek-inhoudelijke debat binnen GroenLinks te voeden, opdat de partij er zo snel mogelijk weer klaar voor is om er flink tegenaan te gaan. De ideeën, ook de non-conformistische, maakten de partij tot een aantrekkelijke broedplaats. GroenLinks is altijd een partij met lef geweest. Een partij ook, die alternatieven presenteerde en oplossingen aanbood. Meer dan ooit hebben we deze eigenschappen nodig om veel mensen aan ons te binden en met onze ideeën de macht te bestormen.
Klik hier om het pamflet in zijn geheel te lezen.