Vooropgesteld dat het natuurlijk ontzettend goed is dat GroenLinks nu toch een decennium stabiel is, en op veel plekken zelfs de grootste, is het ook tijd voor een blik in de spiegel. Want, ja, dat feit is knap en fijn ook, maar tegelijk is het politiek spectrum naargeestig, met een variëteit aan conservatieve en uiterst rechtse krachten die de agenda bepalen. Ik ben ervan overtuigd dat er voor GroenLinks meer had ingezeten. De huidige koers lijkt gericht op lijfsbehoud en dat is niet genoeg.

Gedurende 11 jaar heb ik in Europa groene politieke partijen bijgestaan, en ik meen dat deze strategie de herkenbaarheid en daarmee de groei en invloed in de weg staat. De dood of de gladiolen, dat is waar wat mij betreft groene politiek letterlijk en figuurlijk over zou moeten gaan.

Geen links maar groen blok

In 2030 mogen mijn kinderen voor het eerst stemmen. Ik ben razend benieuwd wat de issues voor hen dan zullen zijn. Want het is het jaar waarin er een belangrijk meetmoment is voor de staat van de planeet: hebben we de natuur weten te herstellen, is de CO2-uitstoot voldoende afgenomen, kunnen we de planeet leefbaar houden voor de mens? Hebben we een economisch en sociaal systeem dat daarbij aansluit? Welke toekomst bieden we de jongvolwassenen in 2030? Bij uitstek onderwerpen waar juist GroenLinks oplossingen voor heeft en waarvoor deze partij een wereld kan schetsen waar je in wilt en kunt leven.

Het is de zogenoemde hygiëne-factor van GroenLinks, het fundament waarop de partij gebouwd is. Schone energie was het thema waarmee GroenLinks met Van Ojik uit het dal klom na het debacle Dibi-Sap, waarbij alle zendtijd verloren ging aan intern gedoe, met een historische nederlaag tot gevolg. Met positieve en verbindende campagnes waarin GroenLinks liet zien hoe zij de wereld zou inrichten, herstelde de partij onder Van Ojik. Klaver pakte vervolgens door met empathie en hoop. Steeds meer mensen kwamen naar de meet-ups om de positieve boodschap ‘Tijd voor verandering’ te ondersteunen en uit te dragen. En dat leverde stemmen op. En invloed. En in veel steden en provincies ook macht.

Meebewegen

Door de jaren heen is GroenLinks echter behoorlijk wat verschillende boodschappen gaan uitdragen. ‘Spreek je uit’ was een van de leuzen (2019), maar in de praktijk bewoog GroenLinks juist vaak mee met het kabinet en maakte bijvoorbeeld nieuws door vooraf de begroting al te steunen. En deze laatste campagne, en eigenlijk ook de voorgaande, werd vervuild door ellenlange discussies over fusie, samenwerking of iets daartussenin.

Allemaal tijd waarin we het niet hadden over waar GroenLinks over gaat. Het eindigde in een campagne die ging over macht (niet bepaald een kiezersoverweging) en over ‘links’ de grootste maken. En dat deed GroenLinks door vooral heel verontwaardigd te doen over rechts. Keer op keer kreeg de kiezer op tv en sociale media te horen dat Rutte niet deugde, en D66 eigenlijk ook niet. En multinationals. En al helemaal oude mensen met geld. Allemaal stom. Allemaal slecht.

Inhoud was vooral op de ‘Kan Gewoon’-posters terug te vinden, maar in een ietwat naïeve vorm: de benodigde transitie werd simplistisch neergezet zonder wenkend perspectief. GroenLinks heeft daarmee bijgedragen aan de algehele verontwaardiging waar de partij der verontwaardigden van profiteerde, de BBB.

Weliswaar heeft GroenLinks bijna de helft van de kiezers bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 behouden, maar toch haakten er ook velen weer af. Die gingen naar de PvdD bijvoorbeeld. Een partij die haar hygiëne – klimaat – op orde heeft en consequent blijft hameren op haar boodschap.

17 procent van de GroenLinks-kiezers van 2021 ging zelfs niet naar de stembus. De SP-stemmer uit 2021 gaf ondertussen de voorkeur aan BBB in plaats van ‘links’ de grootste te maken. En die zo gewilde macht? Het aantal provinciaal bestuurders dreigt flink lager uit te vallen dan in de vorige periode: van 10 naar 5.

Focus op schone energie

In 2012 had ik de eer om in een klein gezelschap de verkiezingen voor te bereiden voor de gemeente, provincie en Europa. We deden in die jaren veel onderzoek en dat leidde tot interessante inzichten en een gedegen strategie. GroenLinks krabbelde weer op met een positief verhaal voor verandering en de focus op schone energie.

Voor welk Europa kies jij? - GroenLinks, 2014

Vele groene partijen in Europa vroegen zich af hoe GroenLinks dat deed. Werkzaam bij de fractie van de Europese Groenen heb ik in voorbereiding van de verkiezingen in 2019 land na land bezocht om deze strategie toe te lichten en te helpen deze te vertalen naar het betreffende land.

Die strategie bestond uit een aantal onderdelen: allereerst focus. Focus op je corebusiness. Altijd en overal. Straal het uit, laat het zien. En doe dat door positieve framing. In beeld en in woord. Durf te dromen en laat de wereld zien die je voor ogen hebt. (Denk bijvoorbeeld aan de cartoon ‘Voor welk Europa kies jij?’, over energie-onafhankelijkheid van Rusland.) Tegenstanders aanvallen heeft weinig zin, hou het bij je eigen verhaal. Stop met vingerwijzen. Stop met klagen. Wees geen rupsje-nooit-genoeg. Zoek vrienden in plaats van vijanden.

De gemiddelde kiezer ziet maar heel weinig van de campagne. Heel erg weinig. Het gaat om die paar momenten dat je echt groot het nieuws haalt. GroenLinks heeft in het verleden die momenten optimaal benut en die positieve boodschap kunnen brengen. Nu zijn de grote momenten gegaan over wel of niet samenwerken, over fuseren. En over dat het kabinet het niet goed doet.

“ Macht is geen doel op zich. Het doel is rechtvaardig klimaatbeleid ”

Ik vraag me af of GroenLinks niet weer terug moet gaan naar de principes van 2017. Welke wereld willen wij? Hoe ziet die eruit? En ga daar mensen mee enthousiasmeren. Ik persoonlijk heb er in elk geval geen enkele boodschap aan of Rutte nu wel of niet zijn verantwoordelijkheid neemt. Ik erger me eraan hoe telkens weer Rob Jetten op inconsistenties door de mangel wordt gehaald, terwijl er eindelijk een minister zit die maar wat goed begrijpt wat er nodig is.

En ja, ik stoor me eraan hoe GroenLinks elke keer maar staat te doen alsof het zo ontzettend enig leuk en gezellig is met de PvdA. Want ja, bij elkaar opgeteld zijn ze de tweede partij, maar uiteindelijk moeten we ook onder ogen zien: op het moment dat klimaat zo hoog op de agenda staat bij politiek en burger is er geen groei van GroenLinks, en heeft de opgetelde combinatie net zoveel zetels in de Eerste Kamer als vier jaar geleden.

Bovendien is er een nieuwe partij aanzienlijk groter geworden die het kabinet op milieu- en natuurbeleid uitdaagt, en momenteel in vrijwel alle provincies de coalitie gaat vormen.

Ik ben niet op zoek naar macht. Ik ben op zoek naar solidariteit, naar empathie, naar hoe klimaatbeleid onze toekomst schetst. Macht is voor mij, en ik vermoed voor velen, geen doel op zich. Het doel is rechtvaardig klimaatbeleid. Ik ben geïnteresseerd in duurzame oplossingen, in groene politiek. Ik ben meer geïnteresseerd in progressieve ideeën en systeemverandering dan in ‘links’. Ik wil geen links blok, ik wil een groen blok.

“ Toon leiderschap in plaats van te zeggen dat Rutte geen leiderschap toont ”

Ik denk dat GroenLinks haar campagnes op basis van het Groene verhaal moet voeren in plaats van commentaar te leveren op de managementkwaliteiten van Mark Rutte. Toon leiderschap in plaats van te zeggen dat Rutte geen leiderschap toont. Kom met plannen in plaats van te zeggen dat het kabinet met plannen moet komen. Laat zien hoe de maatschappij eruit zou kunnen zien. Niet zeggen dat het kan, maar laten zien dat en hoe het kan en welke kansen dat biedt.

Schets die vergezichten. Durf te dromen. Laat zien wat GroenLinks voor ogen heeft. Het is nog steeds tijd voor verandering. En om de koers van het schip te veranderen hoef je niet net zo groot te zijn. Een goede sleepboot brengt dat schip ook op de juiste koers.