Maar er waren ook andere redenen om vanuit het brede buitenlandbeleid naar gezondheidsvraagstukken te kijken; gezondheid van mensen overal ter wereld wordt mede bepaald door handelsbeleid, de klimaatcrisis vergroot gezondheidsrisico’s en wie op wil staan voor vrouwenrechten kan niet zonder een stevige agenda op gebied van seksuele en reproductieve gezondheidszorg. 

In de eerste twee jaar van de uitvoering van de strategie legde de regering de nadruk op de mogelijkheden die ze heeft als vooraanstaand donorland. Nederland financierde nieuwe gezondheidsfondsen, versterkte de positie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en zorgde een betere samenwerking op het gebied van hiv/aids. Ook investeerde ze in lokale gezondheidsstructuren, die van groot belang zijn voor de toegang tot basale zorg voor vrouwen.

Opvallend is dat relevante beleidskeuzes die geen geld kosten buiten beeld bleven. Terwijl de ministers zelf erkennen dat klimaatverandering een groot risico vormt voor de gezondheid van iedereen, en dat de impact van het Nederlandse handelsmodel op ecosystemen wereldwijd speciale aandacht behoeft, werd daar geen concrete actie op genomen. Sterker nog: de verbanden werden niet verder betrokken in beleidsanalyses. 

Iets vergelijkbaars is gebeurd met de constatering dat de toegang tot medicijnen en vaccins een van de sleutels is tot het tegengaan van bijvoorbeeld pandemieën. Terwijl Nederland zich met succes heeft ingespannen voor betere samenwerking om kennis over vaccins te delen, heeft er vooralsnog geen concrete verandering plaatsgevonden in de toekenning van patenten. Terwijl juist de patentbescherming van vaccins een van de oorzaken was dat veel landen tijdens de piek van Covid-19 niet konden overgaan tot de productie van bestaande vaccins. 

Net als bij voedselzekerheid of de toegang tot schoon en veilig drinkwater is gezondheid een onderwerp waarbij erkenning van systeemproblemen nog steeds niet leidt tot concrete actie. Sterker, ons beleid werkt vaak het bereiken van betere resultaten tegen.  

Een eerste stap om daar verandering in aan te brengen, is dat beleidsmaatregelen vaker tegen meerdere beleidsdoelen worden afgezet. Daarom is bijvoorbeeld de SDG-toets in het leven geroepen, die het beleid toetst op zijn impact op de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Nu komt er, na een debat met de ministers, ook extra aandacht voor gezondheid in de jaarlijkse coherentieanalyse.  

Bovendien zal de minister van VWS, in haar handleiding bij de analyse van de toekenning van patenten op vaccins en medicijnen, expliciet aandacht gaan besteden aan de toegankelijkheid en betaalbaarheid voor mensen in het mondiale Zuiden.  

Stap voor stap kunnen we er op deze manier voor zorgen dat we niet alleen in algemene analyses constateren dat alles met elkaar samenhangt, maar dat die samenhang ook door gaat klinken in de concrete beleidskeuzes die we maken. Want alleen dan zal het ons echt lukken om de toegang tot basale zaken als voedsel en gezondheidszorg zeker te stellen. Voor ons allemaal.