Twee euro maakt verschil

Directeur John Kerkhoven legt uit waarom Kalavasta dit initiatief heeft genomen:

“Het komt voort uit frustratie dat je niet méér kan doen voor Oekraïne en het gevoel dat alleen geld storten op Giro555 dit keer niet genoeg is. Wij maken geen antitankwapens maar rekenmodellen, dus hebben we hier ook een rekenmodel voor gemaakt.”

Doen wat binnen je eigen invloedssfeer ligt. In 1989 werd bestsellerauteur Steven Covey wereldberoemd met dit uitgangspunt. De gedachte dat je je tijd en energie moet richten op zaken die vallen binnen je ‘cirkel van invloed’ sloot helemaal aan bij de neoliberale tijdgeest waarin het individu centraal stond en de waarden ‘efficiëntie’ en ‘effectiviteit’ het leidmotief waren. Toevallig of niet, maar passend bij deze gedachte lanceerde de overheid twee jaar later de bekende Postbus51-campagne met de slogan “Een beter milieu begint bij jezelf.” Ook bij ons thuis scheidden we het afval, aten we wekelijks – toen nog smakeloze – groenteburgers en gingen we op de fiets naar school, weer of geen weer. Alle beetjes helpen, niet waar? Bovendien leidt het tot bewustzijn – een noodzakelijk ingrediënt voor sociale verandering.

Systeemverandering

Toch uitte de milieubeweging ongeveer dertig jaar later terechte kritiek op dit dominante adagium. De verantwoordelijkheid neerleggen bij het individu betekent dat de vervuilende industrie haar gang kan gaan en de tekortschietende overheid onvoldoende tegenspel krijgt. In deze context verscheen het boek ‘Een beter milieu begint niet bij jezelf’ van Jaap Tielbeke, redacteur van de Groene Amsterdammer. Klimaatverandering gaan we tegen “niet door de CO₂-uitstoot van onze vliegreizen te compenseren, maar door het luchtverkeer aan banden te leggen. Niet door het veganisme te verkondigen, maar door de veestapel in te krimpen. Niet door Tesla’s aan te schaffen, maar door te investeren in het openbaar vervoer.” Tielbekes boek is een appèl aan de politiek om systeemverandering te forceren, aangemoedigd door betrokken burgers die grootschalige verandering eisen.

Vorige week verscheen het laatste IPCC-rapport van een drieluik over klimaatverandering. Niet eerder sprak het IPCC politici en beleidsmakers zo expliciet aan op oplossingsrichtingen. Een indrukwekkende tabel maakt inzichtelijk wat de kosten en opbrengsten van mogelijke maatregelen zijn, zoals zonne- en windenergie, beter bosbeheer, elektrisch vervoer en energiebesparing (zie pagina 51 van de samenvatting). Maar naast al deze techniek wordt vooral ook veel verwacht van gedragsverandering – al benadrukt het IPCC dat “individuele gedragsverandering onvoldoende is om klimaatverandering tegen te gaan, tenzij het is ingebed in structurele en culturele verandering” (p. 5 van hoofdstuk 5). Consumenten kunnen volgens het IPCC vooral impact maken door de benzineauto te laten staan, minder te vliegen, de verwarming lager te zetten, minder gebruik te maken van elektrische apparaten, te kiezen voor het ov en plantaardig te eten. Met ons eigen gedrag kunnen we dus wel degelijk bijdragen aan een beter milieu. Fijn om toch wat wezenlijks te kunnen doen binnen onze ‘cirkel van invloed’.

Laten we afspreken dat iedere Nederlander per dag twee euro probeert te besparen op energiegebruik of het juist uitgeeft aan een ritje met een deelfiets of een smaakvolle groenteburger. Omwille van de mensen in Oekraïne en omwille van het klimaat. Wie doet er mee?