We zagen zoiets deze zomer bij de Franse parlementsverkiezingen. Alle partijen links van de partij van president Macron vormden de alliantie la Nouvelle Union Populaire Écologique et Sociale. Ze stelden zelf kandidaten in verschillende districten, maar coördineerden dit zo dat ze niet elkaars tegenkandidaten waren. Zo verdubbelde het aantal zetels van links ten opzichte van vijf jaar geleden.

We kennen dit ook uit onze eigen geschiedenis: in de jaren 70 werkten PvdA, D66 en PPR samen in het Progressief Akkoord. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1971 en 1972 traden ze aan als pre-electorale coalitie. Ze hadden naast hun eigen programma een gezamenlijk programma dat de basis moest zijn voor een nieuw regeerakkoord. Er kwam een schaduwkabinet als alternatief voor de rechtse regering. De leider van dat schaduwkabinet, Joop den Uyl, was hun kandidaat voor het premierschap. Na de verkiezingen van 1972 lukte het deze partijen om een regering te vormen.

Politicologen Erik Tillman en Sona Golder stellen dat deze coalities een positief effect hebben op het functioneren van meerpartijenstelsels. Meerpartijenstelsels hebben het grote voordeel dat kiezers veel te kiezen hebben. Ze hebben echter het nadeel dat er na de verkiezingen een coalitie gevormd moet worden van verschillende partijen. Kiezers hebben geen grip op welke partijen samen in de regering terechtkomen. In tweepartijenstelsels hebben kiezers veel minder te kiezen maar ze kunnen met hun stem bepalen welke partij in de meerderheid of minderheid terechtkomt.

Een pre-electorale coalitie geeft kiezers in een meerpartijenstelsel meer grip op de formatie. Dit gaat niet ten koste van de diversiteit aan keuzes die de burger heeft. Tillman stelt daarbij dat mensen vaker gaan stemmen als er een pre-electorale coalitie is. Hij concludeert na zijn onderzoek dat dit de opkomst met zo’n 2 procent verhoogt.

Een bescheiden effect, maar de onderliggende boodschap voor de discussie over linkse samenwerking is minder bescheiden. Het verminderen van de diversiteit van het politieke landschap met een fusie is niet de enige manier om samen te werken. Sterker nog: een robuuste pre-electorale coalitie kan kiezers echt grip geven op wie er gaat regeren.

Literatuur

• Golder, S. N. (2006). Pre-electoral coalition formation in parliamentary democracies. British Journal of Political Science, 36 (2), 193-212.
• Tillman, E. R. (2015). Pre-electoral coalitions and voter turnout. Party Politics, 21 (5), 726-737.