Die signalen komen van ambtenaren, onderzoekers en bankiers. Van politici en studenten. Ik herken daarin de opluchting die ik zelf voel als ik een voedselbos bezoek, satellietbeelden zie van vergroenende woestijnen of mensen spreek die met het herstel van het nachttreinennetwerk bezig zijn. De grote vraag is hoe we van deze hoopvolle signalen naar maatschappijbrede veranderingen komen.

Op papier is er genoeg. Nederland bulkt van de manifesten, convenanten en samenwerkingsverbanden, maar die zijn alleen relevant als ze ook uitgevoerd worden. En in die uitvoering gaat het mis. Duurzame initiatieven die door burgers, werknemers of voedselproducenten zélf zijn ontwikkeld, ‘verliezen’ het nog steeds van de ‘zittende macht’ en de behoudende krachten.

Gelukkig laten we het er niet bij zitten. Onder druk van de systeemcrisis, waarvan klimaat de meest zichtbare uiting is, is er een kanteling gaande. Een eerste teken daarvan was de oproep van 350 economen en andere wetenschappers om te stoppen met fossiele subsidies. Daarna volgde een paginagrote advertentie in een landelijk dagblad, waarin pensioenfondsen, banken en energiebedrijven, zij aan zij met vakbonden, maatschappelijke organisaties en universiteiten, die oproep aan het kabinet herhaalden. Het maatschappelijke debat, aangewakkerd en opgezweept door Extinction Rebellion (XR), maakt mede dankzij de verbinding tussen burgers, BN’ers en logos langzaam maar zeker een politieke reactie onvermijdelijk.

Die verbinding is essentieel. Door vanuit verschillende rollen en plekken in de samenleving, vanuit eigen kracht en overtuiging naast elkaar te gaan staan, zullen we zittende machten doorbreken. In verbinding zijn betekent niet per se leiden, maar misschien wel durven volgen – de advertentie is opgesteld als steunverklaring aan de XR-blokkades van de A12, en spreekt daarmee respect uit voor de burgerbeweging. Door in verbinding te staan, vallen de verwoede pogingen van het law and order VVD-trio van burgemeester Van Zanen, Kamerlid Michon en Minister van Justitie Yeşilgöz om deze burgerbeweging als crimineel af te serveren, in nat zand.

De weg uit de systeemcrisis heeft mensen uit alle hoeken van de maatschappij nodig. Mensen die vanuit alle rollen die ze in onze samenleving vervullen, de handen ineenslaan – door hun invloed aan te wenden en actie te nemen die laat zien dat er wél een alternatief is. Door naar voren te stappen als leiderschap nodig is, en door te volgen als anderen dat leiderschap al hebben genomen. Wie goed kijkt, ziet meer dan hoop: de weg vooruit is aan het ontstaan.