De verkiezingsstrijd tussen vicepresident Kamala Harris en voormalig president Donald Trump stelt het Amerikaanse publiek voor een duidelijke keuze wat betreft de toekomstige richting van het klimaatbeleid. Tot nu toe is het klimaat nog geen thema geweest in de campagnes, maar het vraagstuk doemt wel op omdat het verschil tussen de kandidaten zo groot is: een presidentschap van Harris belooft continuïteit, terwijl een regering-Trump waarschijnlijk een weigerachtige en zelfs vijandige houding zou aannemen ten opzichte van klimaatkwesties. Hoewel deze verkiezingen mogelijk belangrijke gevolgen hebben voor het klimaatbeleid op federaal niveau, biedt de evolutie van de Amerikaanse klimaatpolitiek in de afgelopen tien jaar redenen voor voorzichtig optimisme.

Harris: continuïteit

Een regering-Harris zal proberen voort te bouwen op de klimaatagenda van de regering-Biden door het klimaatbeleid te verbreden naar meer beleidsterreinen.

Een sleutelkwestie is de hervorming van het vergunningenstelsel. Alleen dan kan de inzet van schone energie in het hele land versneld worden. Deze hervorming is van vitaal belang voor het bereiken van de 2030-doelen – onder meer de vermindering van broeikasgasemissies met 50 tot 52 procent ten opzichte van 2005 – en krijgt steun van zowel Democraten als Republikeinen. Als de hervorming in 2024 niet wordt aangenomen door het Congres, zal deze kwestie in januari 2025 waarschijnlijk een topprioriteit zijn voor zowel het Witte Huis als het Congres.

Daarnaast zou Harris als president maatregelen kunnen overwegen zoals een CO2-importheffing (te vergelijken met het Europese CBAM), initiatieven om de vervuiler te laten betalen en beleid om milieurechtvaardigheid te versterken. De nadruk op economische groei en het scheppen van werkgelegenheid, een kenmerk van het klimaatbeleid van Biden (“als ik aan klimaat denk, denk ik aan banen”), zou waarschijnlijk ook een hoeksteen zijn van de aanpak van Harris. Wil het klimaatbeleid in de VS slagen, dan moet het tastbare voordelen opleveren voor Amerikaanse werknemers en consumenten.

Op het internationale front zou Harris zich kunnen richten op het versterken van de Amerikaanse klimaattoezeggingen. Het wereldwijde klimaatbeleid is een beleidsterrein waar de Inflation Reduction Act (IRA) van 2022 aan voorbijgaat, vanwege een gebrek aan politieke steun; het zou baat hebben bij nieuwe ideeën en beleidsbenaderingen. Zoals geldt voor elke president, zal Harris' vermogen om het federale klimaatbeleid vooruit te helpen afhangen van de samenstelling van het volgende Congres, waar partijpolitiek, fiscale uitdagingen en budgettaire beperkingen vooruitgang in de weg kunnen staan.

Redenen voor optimisme

Het is cruciaal voor voorstanders van klimaatactie om zich op beide scenario's voor te bereiden. Voorstanders van klimaatactie doen er goed aan om simplistische veronderstellingen over de toekomstige richting van het Amerikaanse klimaatbeleid te vermijden: ook onder president Harris zal klimaatactie op hindernissen stuiten, een president Trump zal niet het einde betekenen van de energietransitie. Als we enige afstand nemen van partijpolitiek en sensationele krantenkoppen, wordt duidelijk dat er sprake is van evolutie in het Amerikaanse klimaatbeleid. Daarbij zijn de volgende ontwikkelingen van belang:

Groeiende belangstelling voor klimaatactie bij politiek rechts

Volgens opiniepeilingen van Pew Research vindt 54 procent van de Republikeinse kiezers en sympathisanten dat de VS een bijdrage moet leveren aan internationale klimaatinspanningen. De Congressional Conservative Climate Caucus, een groep Republikeinse congresleden die nu 81 leden telt (tegenover 64 bij de oprichting in 2021), weerspiegelt deze groeiende belangstelling. Deze ‘eco-right’ conservatieven erkennen het belang van het aanpakken van klimaatverandering op manieren die consistent zijn met conservatieve principes. Hun perspectief zal een essentiële rol spelen bij de vormgeving van het Amerikaanse klimaatbeleid in de toekomst, zowel onder een Harris- als onder een Trump-regering.

De impact van de IRA 

In april 2024 stond de teller van aangekondigde investeringen in de binnenlandse productie van schone energietechnologie, zoals batterijen, elektrische voertuigen en zonnepanelen, op 206 miljard dollar. Volgens de Rhodium Group is er sinds de invoering van de Inflation Reduction Act bijna een half biljoen (493 miljard dollar) geïnvesteerd in schone technologieën, vergeleken met 288 miljard dollar in de twee jaar voorafgaand aan de wet. Naar schatting 70 procent van deze investeringen gaat naar Republikeinse staten, waar banen en economische kansen worden gecreëerd. Hoewel dit geen garantie is voor politieke steun, maakt het de voordelen van klimaatbeleid wel tastbaar voor veel Amerikanen.

Amerikaanse staten nemen het voortouw

Klimaatbeleid wordt niet alleen op federaal niveau gevoerd; ook afzonderlijke staten nemen hun verantwoordelijkheid. Californië streeft naar netto nul emissies en 100 procent schone energie in 2045. Illinois heeft een doel gesteld van 100 procent schone energie in 2050. Minnesota, onder gouverneur Tim Walz (momenteel vicepresidentskandidaat), streeft naar 100 procent koolstofvrije elektriciteit in 2040. Texas heeft Californië overtroffen in geïnstalleerd vermogen voor zonnestroom. Deze en andere staten zullen aanjagers blijven van klimaatbeleid, ook in het geval van tegenslagen op federaal niveau.

De private sector omarmt de energietransitie 

Tussen het tweede kwartaal van 2022 en het tweede kwartaal van 2024 waren investeringen in schone productie goed voor meer dan de helft van de groei van de totale particuliere investeringen in bouwwerken, apparatuur en duurzame consumptiegoederen in het hele land. Een leidinggevende van een Amerikaans vrachtwagenbedrijf merkte onlangs op: “Ons bedrijf gaat investeren in schone energie, niet om politieke redenen, maar omdat het zoveel slimmer is in economisch opzicht... het is gewoon goedkoper.” Dit groeiende besef binnen de private sector versterkt het momentum voor klimaatactie in de VS.

Kortom, het Amerikaanse klimaatbeleid heeft een zekere vaart gekregen. Dat maakt het moeilijk voor één persoon of beweging om het terug te draaien.

Conclusie: Navigeren door onzekerheid

Deze verkiezing is een cruciaal moment in de geschiedenis. De uitslag zal ingrijpende gevolgen hebben voor zowel het binnenlandse als het mondiale klimaatbeleid. De richting die de Amerikaanse kiezers in 2024 kiezen, zal het tempo en de effectiviteit van de klimaatinspanningen sterk beïnvloeden. Te midden van die onzekerheid is het goed om te beseffen dat het Amerikaanse klimaatbeleid zich in 2024 afspeelt in een heel andere context dan in 2015-2016. Het lot van de Amerikaanse klimaatactie hangt niet langer uitsluitend af van de besluiten van één regering, maar van de collectieve inspanningen van actoren in de hele Amerikaanse samenleving.