Wat is de rol van het onderwijs in dit proces?
“Ik vind dat de dekolonisatie al in het basisonderwijs moet beginnen. Leraren moeten worden verplicht de geschiedenis van de kolonisatie in Afrika te onderwijzen: over wat er is gebeurd in landen als Rwanda, Burundi en Congo. Het is ook belangrijk om les te geven over wat er vóór de kolonisatie bestond – over de grote pre-koloniale beschavingen van Afrika – om een begin te maken met de ontmanteling van stereotypen en vooroordelen. Ten tweede moeten wij lesgeven over de geschiedenis van het racisme. Momenteel leggen we kinderen niet uit dat racisme een systeem is, waar het vandaan komt en hoe politieke keuzes in de 15de en 16de eeuw dat racisme in onze samenlevingen hebben verankerd.
Tenslotte moeten we leerkrachten opleiden. Leraren krijgen niet de instrumenten en de opleiding die nodig zijn om deze vakken te geven en de verbanden te leggen tussen geschiedenis en racisme. Er zijn leraren die het onderwerp zeer goed onderwijzen, maar dat komt omdat zij gepassioneerd en vastberaden zijn.”
U werkt aan de invoering van een nieuwe vorm van burgerschapsonderwijs. Waarom is dat zo belangrijk en welke beginselen en waarden moeten aan deze lessen ten grondslag liggen?
“Ons is lang verteld dat universalisme en multiculturalisme tegengesteld zijn. Ik denk dat dit een valse tweedeling is. Ik denk dat echte universalisten de gelijkheid van verschillende filosofieën en beschavingen erkennen, en dat zij in staat zijn egalitaire samenlevingen op te bouwen waarin de rechten van mensen worden gerespecteerd, ongeacht hun afkomst.
Wat mij betreft moeten de cursussen burgerschapsonderwijs filosofische elementen integreren die gebaseerd zijn op ideeën van de Verlichting, maar ook op filosofieën die van elders komen. Die kunnen ons in staat stellen de diversiteit van de samenleving te begrijpen. Onder meer Arabische, Afrikaanse, Chinese en Amerikaans-inheemse filosofieën hebben Europa beïnvloed. Wij moeten leerkrachten uitrusten om in deze culturen referenties op te sporen die overeenstemmen met de verlichtingsideeën van gelijkheid ongeacht afkomst en huidskleur.
Mensenrechten evolueren. In de oorspronkelijke Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stonden bijvoorbeeld geen milieurechten of LHBTQI+-rechten. Die werden later toegevoegd. Het denken evolueert. We moeten studenten dit laten begrijpen. Deze evolutie betreft ook de kwestie van kolonialisme en racisme. Ook het denken over dit vraagstuk moet kunnen evolueren en vanuit het universalisme worden benaderd.”
U hebt gezegd dat het voor jongeren normaal is om boos te zijn, en dat er soms krachtige woorden nodig zijn om de bagatellisering van haatzaaien tegen te gaan. Hoe ziet u de plaats van woede in de strijd voor sociale, raciale en ecologische rechtvaardigheid?
“Toen Greta Thunberg tegen leiders zei: 'Ik wil dat jullie in paniek raken', was ze boos. Ik zie niemand deze woede in twijfel trekken. Wanneer er demonstraties van Extinction Rebellion zijn, uiten ze woede. Waarom is het dat wanneer jonge mensen uit volkswijken boos worden, we hen dat kwalijk nemen? Soms hebben we ook onbewuste reflexen, en ik denk dat we ons daarvan bewust moeten zijn.”
