In de afgelopen dertig jaar spelen twee tegenstellingen een belangrijke rol in de politiek: een economische tegenstelling tussen economisch links (het streven naar een sterke overheid die zorgt voor economische gelijkheid) en economisch rechts (het streven naar een vrije markt waar ongelijkheid ingezet wordt als een stimulans voor hard werken) en een culturele tegenstelling tussen cultureel links (het streven naar een pluralistische samenleving die open staat voor immigratie) en cultureel rechts (het streven naar een samenleving waarin één cultuur dominant is en die gesloten is voor immigratie).
Gidrons onderzoek laat zien dat kiezers zichzelf als rechts zien als ze óf rond economische vraagstukken óf rond culturele vraagstukken rechtse standpunten hebben. En alleen kiezers met linkse standpunten op zowel economisch als cultureel terrein, zien zichzelf als links. Het electorale schaakbord helt daardoor naar rechts.
Een kiezer die economisch links is maar cultureel conservatief, ziet zichzelf als rechts en stemt minder vaak op een linkse partij. Een kiezer die economisch rechts is maar cultureel progressief, ziet zichzelf als rechts en stemt minder vaak op een linkse partij. Het deel kiezers dat zich op beide dimensies als links ziet is de laatste jaren afgenomen, toont Gidron.
Bij de laatste verkiezingen kwamen er vier nieuwe partijen in de Tweede Kamer: BIJ1, de BoerBurgerBeweging, Volt en JA21. Géén van deze vier komt aandacht te kort: Sylvana, Caroline, Nilüfer en Joost zijn vaste gasten geworden in praatprogramma’s. Drie van deze partijen daarvan groeien de laatste maanden als kool in de peilingen. BBB, Volt en JA21. BIJ1 blijft vrij consistent op één zetel staan.
Ook hier zien we weer hoe het politieke speelveld het consistent linkse partijen lastig maakt: Volt duidelijk cultureel links maar koestert waar het gaat om economische vraagstukken een pragmatisch profiel.
BBB is cultureel conservatief maar laat op economische onderwerpen vaak een sociaal gezicht zien. JA21 is economisch en cultureel rechts. BIJ1 is consistent links op economische en culturele vraagstukken. Deze partij is dus net als GroenLinks en de PvdA ingebouwd in de linkerhoek. BBB en Volt bieden een thuis aan kiezers die op één van de twee tegenstellingen links zijn zonder kiezers af te schikken die op de andere tegenstelling niet links zijn.
Literatuur
- Gidron, N. (2022). Many ways to be right: cross-pressured voters in Western Europe. British Journal of Political Science, 52(1), 146-161.
Lees ook in deze Helling
Word vriend & ontvang de Helling
Altijd de nieuwste artikelen lezen? Als vriend van Wetenschappelijk Bureau GroenLinks ontvang je 4x per jaar de Helling per post. Ook heb je bij elke nieuwe editie direct toegang tot alle Helling-artikelen op onze website.
De Helling draagt bij aan verdieping en politieke visievorming binnen GroenLinks. Met jouw vriendschap steun je het werk van het tijdschrift en Wetenschappelijk Bureau GroenLinks.