Gemeengoed is gebaseerd op een klassiek liberale gedachte over gemeenschappelijk eigendom. GroenLinks zou niet alleen moeten flirten met het hippe verschijnsel, maar zich het gedachtegoed van de commons ook op een dieper niveau eigen maken. Een pleidooi voor echte vrijhandel.
De commons vormen een sleutelingrediënt bij het formuleren van een nieuw links verhaal, omdat ze ons voeren naar een politiek voorbij de dualiteit van staat en markt. Wat verstaan we onder gemeengoed en wat biedt het voor perspectief?
Eeuwenlang bestond er een relatief evenwicht in de samenleving tussen het economische en sociale, dankzij allerlei gemeenschappelijke instituties en hun slimme regels. Vandaag de dag zijn we veel daarvan vergeten. Er is slechts keuze tussen markt en staat. Maar lokale, overzichtelijke vormen van gemeenschappelijke acties beschermen ons beter tegen de excessen van beide. Een pleidooi voor institutionele diversiteit.
We moeten de commons weer serieus gaan nemen als een manier om natuurlijke hulpbronnen te beheren. Dat schrijft Socrates Schouten in het slothoofdstuk van de bundel Rood-groene politiek voor de 21e eeuw van de Wiardi Beckman Stichting. Hieronder volgt een verkorte versie van zijn betoog.
Is an end to scarcity in sight? American companies are preparing to tap a vast source of raw materials on celestial bodies. But space mining is also a source of conflict, as the global commons of outer space are being enclosed, repeating patterns of appropriation of our own planet’s resources.
De gestaalde juridische kaders verdragen zich moeilijk met ecosystemen, zeker als ze groot en ver weg zijn (of lijken). We spreken rechtsgeleerde Prue Taylor, kenner van het gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid. "De soevereiniteit van staten, die onze planeet kapot maakt, moet aan banden worden gelegd."
‘Eigendom is diefstal’, zei ooit de negentiende eeuwse socialist en anarchist Pierre Joseph Proudhon. Een hardere vloek kan men zich in de vrije markteconomie nauwelijks voorstellen. Zonder eigendomsrechten valt er immers niets te verdienen aan een product of zaak.
Delven we onze metalen straks op de oceaanbodem of op planetoïden? Op initiatief van Bureau de Helling spraken de Europese Groenen zich onlangs uit over mijnbouw in de diepzee en de ruimte. Er zijn goede argumenten om deze nieuwe vormen van mijnbouw af te wijzen. Maar de Groenen beseffen ook dat de mensheid veel metalen nodig heeft, alleen al voor de energietransitie.
Een circulaire economie is het antwoord op de schaarste aan grondstoffen, lezen we vaak. Maar welke grondstoffen zijn nu precies schaars? Promovendus Theo Henckens zocht het uit voor een grote groep metalen. Hij pleit voor een internationaal beleid dat leidt tot versnelde vervanging en recycling van de meest schaarse metalen. Want anders zijn de winbare voorraden aan antimoon, goud, molybdeen en zink binnen een eeuw uitgeput, die van dertien andere metalen binnen duizend jaar. Dat kunnen we niet maken tegenover toekomstige generaties.
Bedrijven maken zich op om grondstoffen te gaan winnen in de ruimte. Deze mijnbouw vereist internationale afspraken. Anders wordt de ruimte het nieuwe Wilde Westen.