Slimme technologie kan de veiligheid van burgers vergroten, maar ook ondermijnen. Veiligheid omvat namelijk niet alleen de bescherming van lijf en goed, maar ook sociale, politieke en digitale veiligheid. Die vormen van veiligheid komen in het geding als overheden en bedrijven tal van gegevens over ons verzamelen in de openbare ruimte, of bij het gebruik van big data en algoritmen voor misdaadbestrijding diep doordringen in de persoonlijke levenssfeer van onverdachte burgers.
De waarden democratie, verbondenheid, menselijke waardigheid, privacy, duurzaamheid en gelijkheid staan centraal in Handvest voor de Slimme Stad. Lokale politici en betrokken burgers die deze waarden delen, kunnen de beginselen uit het Handvest benutten om een geïnformeerd moreel oordeel te vellen over technologische vernieuwingen in hun gemeente.
De Amerikaanse Shoshana Zuboff, emeritus hoogleraar aan Harvard University, waarschuwt in haar boek 'The Age of Surveillance Capitalism' dat we in een nieuwe fase van het kapitalisme zijn beland. Een fase waarin Big Tech en steeds meer andere spelers op de markt winst maken met data die zonder toestemming van de burgers zijn verkregen en die dienen om toekomstig gedrag te voorspellen – met zeer kwalijke gevolgen voor de economie, de democratie en individuele burgers.
Mobility as a Service (MaaS) – letterlijk: mobiliteit als een dienst – is een veelbelovende, slimme technologie die (stedelijk) verkeer in goede banen kan leiden. Een MaaS-systeem koppelt zo goed als alle vervoersdiensten – van deelfiets tot hogesnelheidstrein – aan elkaar en met een handige app plant en betaalt de gebruiker zijn of haar reis. Maar MaaS kan ook publieke waarden zoals toegankelijkheid, privacy en duurzaamheid ondermijnen. Alleen als de overheid de regie houdt, kan MaaS bijdragen aan een eerlijk en groen vervoerssysteem.
Te midden van de moeilijkheid ligt de mogelijkheid. Deze uitspraak van Albert Einstein behoort tot mijn favoriete citaten. Hij hangt bij ons thuis op de koelkast en in ingewikkelde tijden herinner ik mezelf aan deze wijsheid.
Het blijven functioneren van onze samenleving in crisistijd is sterk afhankelijk van technologie. Net als de democratie. Tegelijkertijd kleven daar ook risico’s aan. Corona-apps waaraan we onze data uitleveren, nepnieuws dat circuleert op social media en dat een eigen werkelijkheid representeert. De overheid die ons monitort met als argument dat het de veiligheid (en gezondheid) van burgers verhoogt. Zitten er grenzen aan onze privacy? Deze masterclass gaat over de kansen maar ook over de keerzijde van technologie. Kunnen we desinformatie en nepnieuws tegengaan zonder de vrijheid van meningsuiting aan te tasten?
Gaat uw kind spijbelen? Komt uw buurman in de schulden? Wordt uw buurt crimineler? Dankzij slimme algoritmen kan de overheid dit steeds vaker voorspellen voordat de leerplichtambtenaar of de schuldsanering daadwerkelijk aan de deur klopt. Hoewel door slimme algoritmen verzamelde data kunnen leiden tot het vroegtijdig opsporen van armoede of het veiliger maken van een stad, roept deze aanpak ook de nodige vragen op. Hoe houden we politiek grip op slimme algoritmen en zorgen we ervoor dat nieuwe technologieën ons ten goede komen? Zeven politieke lessen van Albert Meijer, hoogleraar Publieke Innovatie aan de Universiteit Utrecht.
Zorggegevens zijn intieme gegevens. Door digitalisering worden ze steeds makkelijker toegankelijk, ook voor bedrijven. Wat is de belofte van big data in de zorg en hoe beschermen we onze gegevens? Volgens twee digitale veiligheidsspecialisten moet de politiek snel in actie komen.
Via sociale media, geldtransacties en openbaar vervoer heeft iedereen te maken met big data. Veel toepassingen zijn handig en fascinerend, maar wekken tegelijk onbehagen: hoe ver reikt de – grotendeels onzichtbare – invloed van al die dataverzamelingen? Sinds het begin van het digitale tijdperk volgt Marleen Stikker de ontwikkelingen.
Banken weten via onze betaalgegevens heel veel van ons. Maar wat mogen of moeten ze met die kennis? Hoe ver reikt hun zorgplicht? Mogen ze geld verdienen aan hun kennis over onze meest intieme transacties? Onvermijdelijke vragen die dringend bediscussieerd moeten worden.