In de ogen van Mair hebben politieke partijen twee belangrijke functies in een democratie: ze vertegenwoordigen burgers door een stem te geven aan de belangen en verlangens van kiezers. Aan de andere kant nemen ze verantwoordelijkheid door lastige compromissen te sluiten.

Al in 1985 observeerde de Amerikaanse politicus Mario Cuomo dat er verschil is tussen de poëzie van het campagnevoeren en het proza van het regeren. Als regeringspartij heb je te maken met een juridische, economische en, in het geval van lidstaten van de Europese Unie, Europese werkelijkheid. Je sluit niet alleen maar compromissen met andere partijen maar moet in de regering ook doen wat juridisch vereist is, wat economisch mogelijk is en wat we in Brussel hebben afgesproken.

Volgens Mair zijn deze twee functies van partijen in de afgelopen decennia uit elkaar gegroeid. We hebben aan de ene kant partijen die wél stem geven aan onvrede, die laten zien wat er misgaat bij beleidsvorming en die vergezichten schetsen van hun utopie, zelfs als die indruist tegen wat mag van het internationaal recht, wat betaalbaar is of wat kan binnen Europese richtlijnen. Aan de andere kant hebben we partijen die als geen ander geitenpaadjes kunnen vinden. Die de flexibiliteit hebben om akkoorden te sluiten. En die ervaren managers leveren die misschien geen visie hebben maar wel kunnen leveren.

We zagen de groei van populistische partijen van links en rechts die vertegenwoordigen als hun hoofdtaak zien. Dat ging ten koste van de middenpartijen, waarvan er steeds meer nodig waren om meerderheden voor wetgeving te krijgen. Maar zo goed en zo kwaad als het ging leverden ze wat nodig was. In de coronatijd hebben we dergelijke verantwoordelijke politiek gezien, gesteund op wetenschappelijke adviezen: zonder ideologische beperkingen doen wat nodig was.

Maar twee jaar na de coronaverkiezingen is het beeld anders. De partijen die zo goed waren in regeren lijken niet in staat om de grote crises (klimaat, biodiversiteit, woningnood) op te lossen. De nieuwe bewegingen die opstaan, zoals BBB en Nieuw Sociaal Contract, leggen de nadruk op vertegenwoordigen: meer naar mensen
luisteren, gezond verstand gebruiken (BBB) en een scherpere controle van de macht (NSC).

Nu de verantwoordelijke partijen niet meer in staat lijken te leveren, lijken ze hun meerderheid bij verkiezingen te verliezen. Hoe dit zich na de verkiezingen zal ontwikkelen, dat is onbekend terrein.

Literatuur

• Mair, P. (2009). Representative versus responsible government. Max Planck Institute for the Study of Societies working paper.
• Mair, P. (2011). Bini Smaghi vs. the parties: representative government and institutional constraints. European University Institute working paper.