Het zijn geen diepgaande analyses, maar Middendorp is, mede dankzij de vele bronnen die hij aanhaalt, wel overtuigend. Bovendien is hij onderhoudend: over elke missie en elk land voegt hij iets toe dat ik nog niet wist. Hoe militairen en journalisten in Mali voordurend moeten drinken om overeind te blijven en aan de kleur van hun urine kunnen zien of dat gelukt is: “Het is mis, als je Fanta Orange pist.” Dat in Litouwen in vrijwel elk huis het boek Wat te doen als de Russen komen? ligt, met daarin praktische tips over hoe je een Russische tank herkent en hoe je in de bossen overleeft. En dat de eerste Arabische astronaut, Muhammed Faris, uit Syrië komt. Faris was zeer populair en werd wel de Syrische Neil Armstrong genoemd. In 2012 brak hij met het regime van Assad, dat massaal geweld pleegde tegen de eigen bevolking. Faris is toen naar Turkije gevlucht en woont daar nog steeds in een vluchtelingenkamp.
Toekomstige veiligheidsproblemen
Behalve dat Middendorp de rol van het verslechterende klimaat benoemt in de missies waar hij tijdens zijn militaire loopbaan bij betrokken was, identificeert hij ook de veiligheidsproblemen die we als gevolg van klimaatverandering nog kunnen verwachten. Watertekorten kunnen tot oorlogen leiden, bijvoorbeeld tussen landen die van dezelfde rivieren afhankelijk zijn.
Zo ziet Egypte de reusachtige dam die Ethiopië in de bovenloop van de Nijl bouwt als een bedreiging voor de eigen irrigatie en drinkwatervoorziening. De beschikbaarheid van voldoende water speelt een grote rol in veiligheid en stabiliteit. Middendorp beschrijft ook hoe hij betrokken is bij de ontwikkeling van een zogenaamd Global Early Warning Tool. Dit is een omvangrijke database die op basis van watergerelateerde omstandigheden risico’s voorspelt op conflictsituaties. Dit zou een goed instrument kunnen zijn voor beleidsmakers om te anticiperen op problemen die zich mede door klimaatverandering zullen voordoen.
Uitgebreid staat Middendorp stil bij de toename van de aantallen klimaatvluchtelingen. Indringend is zijn beschrijving van het lot van een Guatemalteekse boer die met zijn zoon naar de VS vlucht, nadat herhaaldelijke misoogsten door droogte en overstromingen hun het leven onmogelijk hebben gemaakt.
In Europa hebben we nu al heel grote problemen met enkele tienduizenden migranten, schrijft hij. “De discussie gaat vaak over ‘houden we ze tegen’ of ‘laten we ze toe’? Hoe dan ook gaat de migratiedruk aanzienlijk toenemen. En ik heb geleerd dat je dan beter niet de andere kant op kunt kijken om af te wachten tot de problemen bij een volgend kabinet voor de deur staan.” Migratie lijkt op zich niet het probleem, maar tegelijkertijd maant hij tot actie om te voorkomen dat het aantal klimaatvluchtelingen straks toeneemt tot de hoogste raming van de Wereldbank: 216 miljoen mensen op de vlucht.
Wat doet het leger?
Middendorp is geen leunstoelgeneraal die zich tevreden stelt met analyses; hij wil ook actie. Dat begint voor hem logischerwijs met het terugdringen van de klimaatimpact van de krijgsmacht. Naar schatting stoten de strijdkrachten van de EU-landen jaarlijks samen 25 miljoen ton CO2 uit. Dat komt overeen met de CO2-uitstoot van Zuid-Holland. Verduurzaming had al eerder op gang moeten komen.
Decennialang was Defensie in Nederland de sluitpost van de begroting, klaagt Middendorp, waardoor verduurzaming al helemaal niet op de agenda stond. Daar is de laatste jaren verandering in gekomen. Middendorp noemt tal van initiatieven en plannen die hieraan bijdragen, zoals 3D-printers voor nieuwe onderdelen, elektrische brandweervoertuigen, energieneutrale kampementen bij missies. Maar hij is nog niet tevreden over het tempo.
