Zouden er veel mensen zijn die zich realiseren dat het begrip duurzaamheid een veel langere geschiedenis heeft? Dat het zelfs in de middeleeuwen al de gewoonte was om hulpbronnen duurzaam te exploiteren? Dat de circulaire economie algemeen gangbaar was?

Omslag boek 'We weten hoe het moet' van Annette Kehnel

Tenminste, dit is wat Annette Kehnel, hoogleraar middeleeuwse geschiedenis aan de universiteit Mannheim aan de hand van een groot aantal voorbeelden duidelijk probeert te maken. In haar onlangs vertaalde boek stelt zij dat het collectief gebruik van hulpbronnen de gewoonste zaak van de wereld was.

Als voorbeeld noemt zij de kloostergemeenschappen, waar het zeer gangbaar was dat er geen privébezit bestond; iedereen deelde alles met elkaar. Maar ging het hier om een streven naar duurzaamheid of was het gewoon een vorm van economisch handelen?

Kehnel lijkt haar overigens vlot geschreven betoog vooral te baseren op enkele incidentele voorbeelden. De historica lijkt ook zonder onderbouwing te beweren dat het begrip afval in de premoderne tijd niet zou voorkomen. "De circulaire economie was de enige die bestond, hergebruik was vanzelfsprekend, tweedehands goederen domineerde de markt, gerecyclede producten waren de norm."

Hoe is dan te verklaren dat de Romeinen hun afval uit het raam op straat gooiden, terwijl er in die tijd ook al afvalstortplaatsen waren? Waren er in de middeleeuwen geen open goten voor het afvoeren van dit afval? “De ondraaglijke stank van stadsvervuiling was eeuwenlang een alledaags verschijnsel in de hele wereld”, schrijft Adam Markham in zijn boek A brief History of Pollution.

Het boek bevat tal van dit soort vaagheden. Jaartallen ontbreken vaak, plaatsaanduidingen zijn onduidelijk en de auteur trekt regelmatig universele conclusies aan de hand van een enkel voorbeeld.

Annette Kehnel, We weten hoe het moet, Atlas Contact, 2023