Op praktische en morele gronden pleit Vince voor het invoeren van een VN-burgerschap. Een aantrekkelijk idee, gezien het vooruitzicht dat sommige landen door klimaatverandering grotendeels onleefbaar kunnen worden. Hoewel de natiestaat uit praktische overwegingen nog een plaats krijgt in de toekomstvisie van Vince, wil ze de bestaande politieke inrichting flink overhoop gooien: “Our best hope lies in cooperating as never before: decoupling the political map from geography. However unrealistic it sounds, we need to look at the world afresh and develop plans based on geology, geography and ecology – not politics.”
Onterechte angst
Juist als Vince van goed gedocumenteerde feiten en prognoses overgaat naar morele overwegingen is haar verhaal kwetsbaar. Ik deel haar overtuiging dat de plaats waar je geboren bent niet zo doorslaggevend zou mogen zijn als deze nu is. Bovendien kan ik mij vinden in haar boodschap dat migratie per saldo een samenleving meer kan opleveren (economisch, cultureel en in andere opzichten) dan dat deze kost (aan zorg en andere publieke uitgaven). Maar het leidt af van een belangrijke vraag: is massale klimaatmigratie nu onontkoombaar of vooral wenselijk?
Het VN-klimaatpanel IPCC bracht in maart een rapport uit waarin ook wordt voorspeld dat meer mensen hun huis zullen verlaten vanwege extreem weer. Maar dit rapport benadrukt ook dat de impact op internationale migratie vooralsnog beperkt is. Klimaatmigratie-onderzoeker Ingrid Boas waarschuwt bovendien dat te alarmerende berichten ten onrechte angst kunnen aanjagen en tot een verkeerde inzet kunnen leiden op het gebied van adaptatie.
Het wordt voor bewoners van de Pacifische eilandstaat Tuvalu alleen maar moeilijker om financiering te vinden voor zeewering als zij al bij voorbaat als klimaatvluchteling worden bestempeld. Ook de schatting van één miljard klimaatvluchtelingen en -ontheemden, die Vince citeert, is omstreden. Die is op (te) veel onzekere factoren gebaseerd.
Ondanks die waarschuwing zie ik genoeg reden om het urgente betoog van Vince serieus te nemen. Vince kijkt terecht met grote zorg naar de ontwikkeling van de menselijke uitstoot van broeikasgassen. Nog altijd is er geen sprake van een daling. En ondertussen lijkt de toename van extreem weer juist sneller te gaan dan wetenschappers zich konden voorstellen.
Alle middelen zijn geoorloofd
Bij het beperken van klimaatverandering en de gevolgen ervan kunnen we niet kieskeurig zijn, betoogt Vince: we moeten alle middelen inzetten. Ook bijvoorbeeld kernenergie of genetisch gemodificeerde gewassen. Het meest controversieel is haar pleidooi voor geo-engineering om het broeikaseffect (tijdelijk) terug te draaien. Zo bepleit ze experimenten met het spuiten van een damp van sulfaten in de stratosfeer. Hiermee zou veel zonlicht gereflecteerd worden en daarmee kunnen gebieden rond de evenaar leefbaar blijven. Onzekerheid over de gevolgen hiervan zou ons niet moeten weerhouden. Als we een optie hebben om de aarde af te koelen en die niet gebruiken, is dit moreel onverdedigbaar, schrijft Vince.
Vinces boodschap dat we moderne technologie nodig hebben om het milieu te redden past bij de ecomodernistische stroming. Ze neemt afstand van milieuactivisten met een puriteinse inborst die zich uit principe tegen elke technische oplossing keren en die vanuit morele overwegingen krimp als enige oplossing zien. Degrowth acht ze niet aantrekkelijk of haalbaar. Onze welvaart kan wel degelijk blijven groeien terwijl de CO2-uitstoot afneemt.
Haar focus ligt op het toenemend aantal mensen dat getroffen wordt door klimaatverandering en het na migratie veel beter zou kunnen krijgen. Daarbij gebruikt ze bbp-groei veelvuldig als positief argument. Of het nou wenselijk is of niet, het lijkt onontkoombaar dat de omvangrijke volksverhuizing die Vince voorstelt een grote toename van de bedrijvigheid met zich meebrengt. Daarbij zullen velen verhuizen naar plaatsen waar zij hun economisch potentieel veel beter kunnen benutten.
(Te) veel details
Nomad Century is een waardevol boek. Het biedt een visie, maar ook een werkplan. Stevig onderbouwd, met relevante onderzoeken en cijfers, en in scherpe bewoordingen legt Vince uit hoe de wereld in elkaar zit en wat de juiste weg voorwaarts is. Het biedt de lezer weinig ruimte om tot een andere conclusie te komen (wat ik zelf wel eens irritant vind), maar past heel goed in het populair-wetenschappelijke genre. Een ander kritiekpunt is dat het soms wel erg uitwaaiert in details: zo wordt in dit boek ook opgeroepen bermen niet te maaien om de biodiversiteit te verbeteren en is er een passage gewijd aan de opleving van de Bijlmer als migrantenwijk.
