Een willekeurige zin van een beginselprogramma van een Nederlandse politieke partij is 'Vrijheid, democratie, rechtvaardigheid, duurzaamheid en solidariteit. Dat zijn de idealen van ....' Van welke partij is dit programma: D66? De VVD? Het CDA? GroenLinks?
Gemeengoed is gebaseerd op een klassiek liberale gedachte over gemeenschappelijk eigendom. GroenLinks zou niet alleen moeten flirten met het hippe verschijnsel, maar zich het gedachtegoed van de commons ook op een dieper niveau eigen maken. Een pleidooi voor echte vrijhandel.
'Eigen verantwoordelijkheid' is in de mode, bij politici van vrijwel alle partijen, bij voorstanders van burgerparticipatie en activisten van onderop. Het wekt vooral positieve associaties met vrijheid en zeggenschap over het eigen leven, maar klopt dat wel met de politieke werkelijkheid?
Een centraal liberaal uitgangspunt is de meritocratie: maatschappelijke posities moeten verdeeld worden op basis van verdienste. In de kern is het de Amerikaanse droom. Je geniet zelf van je eigen successen maar betaalt ook de kosten voor je eigen falen. Volgens Jesse Klaver moeten we de meritocratie radicaal doordenken en dan komen we uit op een progressief ideaal: de Nederlandse droom.
Wat heeft het Wetenschappelijk Bureau GroenLinks bezield om een boek te maken waarin de vrijheid wordt bejubeld? Die vraag stelden Tsjalling Swierstra en Evelien Tonkens in een recensie van het boek Vrijheid als ideaal (Snels, 2005; Swierstra en Tonkens, 2005). Kort na de publicatie van Vrijheid als ideaal verscheen Vrijheid verplicht, met een concluderend hoofdstuk van Swierstra en Tonkens (Hurenkamp en Kremer, 2005). Het is meteen duidelijk dat beide boeken een verschillende inzet hebben.
Het huis van de vrijheid (2011) van Rutger Claassen is een ambitieuze sociaal-liberale tour de force. Dick Pels blijft niettemin pleiten voor morele grenzen aan de autonomie.
Twee boeken over het ontsporen van het kapitalisme en de rol van de PvdA hierin, bevatten waardevolle lessen voor GroenLinks. De belangrijkste: koester de interne tegenstem en laat de wens om te regeren je idealen niet verdrukken.
Markeren de komende verkiezingen het einde van het neoliberalisme? Zelfs de VVD vindt dat de 'rafelranden van het kapitalisme moeten worden bijgeschaafd'.
Niet alles in de wereld draait om vrijheid, aldus Paul Kalma. De omarming door links van het liberalisme miskent de overeenkomsten die links heeft met het christelijke-sociale denken en het sociaal-conservatisme.
In de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) en de Jeugdwet wordt zorg niet langer opgevat als een universeel gelijk recht, maar als een individuele voorziening. Heeft de decentralisatie geleid tot een toename van ongelijkheid binnen de zorg?