De afgelopen dertig jaar heeft GroenLinks het nodige bereikt, maar niet dat ene: regeren. De partij is dan ook meer vastberaden dan ooit om daar verandering in te brengen, zegt Paul Rosenmöller, fractieleider van de Eerste Kamer, in een gesprek met de Helling. Samenwerking (‘geen fusie’) met de PvdA is daarvoor van het grootste belang, meent Rosenmöller. ‘Wij hebben de PvdA nodig, en zij ons.’
De standpunten van GroenLinks over democratie en zeggenschap van burgers zijn zwak en beperkt, en bieden niet meer dan een bedeesd antwoord op de ruwe uitdagingen van het rechts-populisme. GroenLinks moet de komende decennia het ideaal van radicale democratisering opnieuw uitvinden.
Volgens de Franse filosoof Étienne Balibar kan een solidair democratisch Europa het nationalistische tij keren. Een hoopvolle boodschap, maar er is wel werk aan de winkel.
De onlangs opnieuw vertaalde werken van denkers Antonio Gramsci en Carl Schmitt dagen linkse politieke partijen vandaag de dag uit om meer na te denken over oude vraagstukken in een moderne tijd, zoals politiek en politieke machtsvorming.
Het viel me ineens op. Omroep WNL, niet meer voor Wakker Nederland maar voor Wij Nederland, afficheert zich met ‘Vrolijk Rechts’. Wat zouden ze daar mee bedoelen? Dat er ook een somber of chagrijnig rechts is? Nu ben ik zelf natuurlijk van het zwaarmoedige links, dus ik ben wantrouwend jegens de combinatie van politieke kleur en gemoedstoestand. Ik fronste daarom tien jaar geleden ook mijn wenkbrauwen bij de campagneslogan ‘Zin in de toekomst’ van GroenLinks. Het blijmoedige, het opgewekte: dat laat zich niet gemakkelijk verenigen met de politieke taak.
De stad is de plek om politiek opnieuw uit te vinden. Uit de instituties, terug naar de buurt, het plein, de agora. Dat is het idee achter municipalisme, de nieuwe links-progressieve beweging die in allerlei Europese steden opduikt en zich presenteert als een alternatief voor het neoliberalisme. Wat is municipalisme precies, en wat heeft het GroenLinks en steden als Amsterdam te bieden?
De Belgische politiek filosoof Chantal Mouffe pleit voor een nieuw links populisme, dat ontstaat op het strijdtoneel dat de politiek volgens haar in essentie zou moeten zijn. Op dit strijdtoneel wint dit linkse populisme – dat groepen uit alle lagen van de bevolking verenigt en waarden als gelijkheid en inclusiviteit verdedigt – uiteindelijk van het neoliberalisme. Maar zónder die laatste stroming te vernietigen. “Het conflict moet gekoesterd worden: mensen moeten iets te kiezen hebben.”
De partijen waaruit GroenLinks is ontstaan (PPR, PSP, CPN en EVP) stonden allen links van de PvdA. Zelf heb ik steeds twijfels gehad of de CPN - autoritair ingericht als zij was met haar 'democratisch centralisme' – wel links mocht heten. Dat de CPN meedeed was voor mij reden om niet mee te gaan naar GroenLinks, en om lid te worden van de PvdA. Ik zag nog de gestaalde kaders van Fré Meis voor me, uit de tijd dat ik voor de PPR in de Tweede Kamer zat (1972-1975). Of de Moskou-gezindheid van Marcus Bakker, die Gortzak en de zijnen de partij uitwerkte, toen deze terecht de inval van de Sovjetunie in Hongarije (1968) bekritiseerden. Links en autoritair was voor PPR- en PSP-mensen onverenigbaar.
In een tijd waarin de kritiek op Europa alleen maar lijkt toe te nemen, getuigt het van moed als een partij voor meer Europa durft te kiezen. GroenLinks is zo'n partij (zie hier). Dat is moedig, maar past het ook bij GroenLinks?
Niet alles in de wereld draait om vrijheid, aldus Paul Kalma. De omarming door links van het liberalisme miskent de overeenkomsten die links heeft met het christelijke-sociale denken en het sociaal-conservatisme.