Om het einde van het kapitalisme voor ons te kunnen zien, hebben we andere verhalen nodig. Het dominante economische verhaal is besmeurd met ‘bloed en drek’, waar we veelal van weg kijken. In nieuwe verhalen moeten we juist kijken naar waar het pijn doet, zodat we het leed kunnen verminderen.
Flitsbezorgers, bestelbusjes, er valt genoeg over te klagen. Maar de mensen die de bezorgeconomie draaiende houden worden opgejaagd en uitgeknepen. Dat is pas echt zorgwekkend. Het is hoog tijd om stukloon af te schaffen.
GroenLinks-aanvoerder Jesse Klaver sprak het slotwoord tijdens de Gaia-avond. Hij reageerde op de voorstellen van schrijver David Van Reybrouck om het ongebreidelde kapitalisme te temmen. “De reden waarom pakketbezorgers worden uitgebuit is ook de reden waarom onze aarde wordt uitgebuit: er worden geen grenzen gesteld. De strijd voor sociale rechtvaardigheid valt niet los te zien van de strijd voor klimaatrechtvaardigheid.”
Eén van de meest gebruikte termen in het publieke debat is ook een van de minst begrepen: neoliberalisme. Toen het wetenschappelijk bureau van de VVD een boek publiceerde met het betoog dat neoliberalisme in Nederland niet bestond, was voor historici Bram Mellink en Merijn Oudenampsen de maat vol. Vier jaar lang werkten zij samen met hun collega Naomi Woltring aan een boek over de wortels van het neoliberalisme in Nederland. Ze schreven het boek 'Neoliberalisme. Een Nederlandse geschiedenis'. Hoog tijd voor een gesprek met de auteurs.
Het concept rechten voor de natuur is lastig te verwerken in bijvoorbeeld een vergunningenprocedure, meent Ivo Stumpe. De meeste Nederlanders staan voor een goede belangenafweging tussen economie en milieu. Daarbinnen valt volgens hem al enorm veel te verbeteren. “Meer onderzoek naar milieueffecten, waar nodig snel normen aanscherpen, regels beter handhaven en meer mogelijkheden om vergunningen te wijzigen of in te trekken.”
Al jaren praten we in onze linkse kringen over een alternatief voor het kapitalisme. Toch houden we gestaag koers op de klippen. Om voorbij het kapitalisme te komen is daarom niet nog meer inhoud nodig maar een gezamenlijke inzet om door onze bubbels te breken. Met dit essay won Stan van Schadewijk de Jongerenprijs van de Gaia-essaywedstrijd 2022.
“Het is makkelijker om ons het einde van de wereld voor te stellen dan het einde van het kapitalisme.” Verschillende essayisten haalden deze uitspraak van de Engelse cultuurcriticus Marc Fisher aan in hun zoektocht naar het antwoord op onze essayvraag: hoe komen we voorbij het kapitalisme? Het is een uitspraak die resoneert. Maar het is tegelijkertijd ook een uitspraak die wij op grond van de 111 inzendingen in twijfel mogen trekken.
Het is een vergissing om de hoop op een ecologische omwenteling te zoeken in specifieke maatregelen of een uitgestippelde route. Hoop is niet het resultaat van de openbaring van een utopie, maar van verzet tegen de noodtoestand. Wie droomt van een ander economisch systeem moet daar zijn waar het huidige systeem ravages aanricht. Met dit essay wonnen Sara Van Rompaey en Seppe De Meulder de Grote Prijs van de Gaia-essaywedstrijd 2022.
De ontmanteling van de verzorgingsstaat laat zich schetsen als een hink-stap-sprong van het neoliberalisme. Links-progressief Nederland staat voor de taak een nieuwe hink-stap-sprong voor te bereiden, naar een samenleving waarin solidariteit het alternatief is voor individueel zelfbehoud.
Vrijwel nergens leidde Grenzen aan de Groei, het rapport uit 1972 voor de Club van Rome, tot zoveel politieke opschudding als in Nederland. Toch kwamen fundamentele hervormingen niet van de grond. De oorzaken: het dwaalspoor van ‘selectieve groei’ en de economische tegenwind na de oliecrisis van 1973.