Al jaren praten we in onze linkse kringen over een alternatief voor het kapitalisme. Toch houden we gestaag koers op de klippen. Om voorbij het kapitalisme te komen is daarom niet nog meer inhoud nodig maar een gezamenlijke inzet om door onze bubbels te breken. Met dit essay won Stan van Schadewijk de Jongerenprijs van de Gaia-essaywedstrijd 2022.
“Het is makkelijker om ons het einde van de wereld voor te stellen dan het einde van het kapitalisme.” Verschillende essayisten haalden deze uitspraak van de Engelse cultuurcriticus Marc Fisher aan in hun zoektocht naar het antwoord op onze essayvraag: hoe komen we voorbij het kapitalisme? Het is een uitspraak die resoneert. Maar het is tegelijkertijd ook een uitspraak die wij op grond van de 111 inzendingen in twijfel mogen trekken.
Het is een vergissing om de hoop op een ecologische omwenteling te zoeken in specifieke maatregelen of een uitgestippelde route. Hoop is niet het resultaat van de openbaring van een utopie, maar van verzet tegen de noodtoestand. Wie droomt van een ander economisch systeem moet daar zijn waar het huidige systeem ravages aanricht. Met dit essay wonnen Sara Van Rompaey en Seppe De Meulder de Grote Prijs van de Gaia-essaywedstrijd 2022.
Als we onze economie fundamenteel willen veranderen, is sturen op ‘welzijn’ of ‘brede welvaart’ niet genoeg. Een echt andere economie vereist een andere ethiek. Wij pleiten voor een ethiek van zorgzaamheid, voortbouwend op het feministisch economisch gedachtegoed. Alleen dan kunnen we het kapitalisme actief uit ons hoofd en onze instituties bannen.
In de vorige editie van De Helling publiceerden wij een oproep om het economisch denken van GroenLinks te vernieuwen. Hoe staat het daarmee? En wat zijn de belangrijkste lessen tot nu toe? We kunnen een samenvatting geven van alle reacties. Beter lijkt ons om drie lessen uit te lichten die ons denken verder brengen.
Het stuk van Rodenbrug en Maatoug is prijzenswaardig maar hun voorstellen raken nog te weinig aan de fundamenten van het kapitalisme. Wat daarvoor nodig is, is onder andere de erkenning dat de basis van de economie niet de markt is en evenmin de staat, maar de gemeenschapseconomie.
Maatoug en Rodenburg hebben een waardevolle aanzet geschreven voor een steviger economisch verhaal. In hun analyse richten zij zich echter teveel op bijzaken. Groene en linkse politiek kan alleen succesvol zijn als we ons richten op de kern: het aan banden leggen van kapitaal.
Maatoug en Rodenburg hebben uitstekende economische plannen. Door deze stevig in te bedden in het sociaal-ecologisme biedt GroenLinks een radicaal groen, solidair, en lokaal alternatief voor het mondiale aandeelhouderskapitalisme.
Het creëren van een nieuw (politiek) verhaal begint bij het begrijpen waar bestaande verhalen vandaan komen. Hoe zij gegroeid zijn, wie er aan gewerkt hebben en hoe deze mensen over zaken dachten. Over politiek, economie en de mens.
Wat is dat ook al weer: kapitalismekritiek? Bureau de Helling las '23 things they don't tell you about capitalism' van de kritische econoom Ha-Joon Chang.